Mavzu: Dorivor o`simliklar hom ashyosini me`yoriy hujjat asosida qabul qilish va tahlil uchun xom-ashyo na`munasini olish qoidalari

Dorivor o‘simliklarning xom ashyo qismlarini yig‘ish ularda tasir etuvchi moddalarning eng ko‘p miqdorda to‘plagan davrida olib boriladi. O‘sishikni rivojlanish (ontogenez) jaraenida o‘rganish natijasida uning tarkibidagi biologik faol moddalarning zng ko‘p miqdorda to‘planishiga qarab, xom ashyoni optimal yig‘ish muddati belgilanadi. Dorivor xom ashyoni yig‘ish muddati taqvim davrlarda ifodalansada, lekin ular fakat umumiy yo‘llanma sifatida keltiriladi. Ba’zan ularni yig‘ib rivojlanish fazasi bilan tug‘ri kelmasligi xam mumkin. O‘simliklar rivojlanishi bir necha faktorlarga bog‘lik: o‘simlik o‘sadigan geografik zonaga, o‘simliklarning o‘ziga xos xususiyatlariga, yilning materiologik sharoitiga, tuprok sharoitiga va bosh-kalar. Masalan, chuchukmiya ildizini tayerlash Uralda may oyidan oktyabrgacha, Dog‘istonda martdan iyungacha, Turkistonda oktyabrdan ap-relgacha va x.k. muddatlarda olib boriladi

• Dorivor o‘simliklarning xom ashyo qismlarini yig‘ish ularda tasir etuvchi moddalarning eng ko‘p miqdorda to‘plagan davrida olib boriladi. O‘sishikni rivojlanish (ontogenez) jaraenida o‘rganish natijasida uning tarkibidagi biologik faol moddalarning zng ko‘p miqdorda to‘planishiga qarab, xom ashyoni optimal yig‘ish muddati belgilanadi. Dorivor xom ashyoni yig‘ish muddati taqvim davrlarda ifodalansada, lekin ular fakat umumiy yo‘llanma sifatida keltiriladi. Ba’zan ularni yig‘ib rivojlanish fazasi bilan tug‘ri kelmasligi xam mumkin. O‘simliklar rivojlanishi bir necha faktorlarga bog‘lik: o‘simlik o‘sadigan geografik zonaga, o‘simliklarning o‘ziga xos xususiyatlariga, yilning materiologik sharoitiga, tuprok sharoitiga va bosh-kalar. Masalan, chuchukmiya ildizini tayerlash Uralda may oyidan oktyabrgacha, Dog‘istonda martdan iyungacha, Turkistonda oktyabrdan ap-relgacha va x.k. muddatlarda olib boriladi

Shuning uchun yig‘ish davrini aniq belgilashda (tashqi belgilarga qarab) rivojlanish fazalarini nazarga olish kerak. Bu fazalar ayrim o‘simlik turlari uchun bir xil bo‘lmay, uni belgilash o‘simlikning turli organlarida biologik faol moddalarning maksimal miqdorda to‘planishiga bogliq. Ba’zi o‘simlik vakillarining alohida kismlari yig‘iladi, o‘simlikni xom ashyo qismi yig‘ilganda, iloji boricha kerak bo‘lmagan qismlari kam aralashgan, begona o‘simliklar umuman aralashmagan xolda, to‘g‘ri yig‘ilishi kerak. Xom ashyoni aloxida turlari kunning xar xil soatlarida yig‘ilishi mumkin. Asosan ochiq xavoda, kunduzgi soatlarda xom ashyoki yig‘ish kulay. Xom ashyoni erta saxarlab yoki kuyosh botgandan so‘ng, ya’ni o‘simlikda shudring bo‘lgan vaqtda yig‘ish tavsiya etilmaydi.

• Shuning uchun yig‘ish davrini aniq belgilashda (tashqi belgilarga qarab) rivojlanish fazalarini nazarga olish kerak. Bu fazalar ayrim o‘simlik turlari uchun bir xil bo‘lmay, uni belgilash o‘simlikning turli organlarida biologik faol moddalarning maksimal miqdorda to‘planishiga bogliq. Ba’zi o‘simlik vakillarining alohida kismlari yig‘iladi, o‘simlikni xom ashyo qismi yig‘ilganda, iloji boricha kerak bo‘lmagan qismlari kam aralashgan, begona o‘simliklar umuman aralashmagan xolda, to‘g‘ri yig‘ilishi kerak. Xom ashyoni aloxida turlari kunning xar xil soatlarida yig‘ilishi mumkin. Asosan ochiq xavoda, kunduzgi soatlarda xom ashyoki yig‘ish kulay. Xom ashyoni erta saxarlab yoki kuyosh botgandan so‘ng, ya’ni o‘simlikda shudring bo‘lgan vaqtda yig‘ish tavsiya etilmaydi.