Ma’ruza rejasi Amper qonuni. Parallel toklarning o`zaro ta’siri. Magnit oqimi

Parallel toklarning o‘zaro ta’siri.


Ma’ruza rejasi
1. Amper qonuni. Parallel toklarning o`zaro ta’siri.
2. Magnit oqimi.
3. Tokli o`tkazgichni magnit maydonda ko`chirishda bajarilgan ish.

Amper qonuni

Bir jinsli magnit maydoniga joylashgan tokli o`tkazgichga ta’sir etuvchi (F) kuch o`tkazgichdagi (I ) tok kuchiga, uning (l ) uzunligiga, (B) magnit induktsiyasiga va o`tkazgichdagi tok yo`nalishi bilan (B) vektor orasidagi burchakning sinusiga to`g`ri proportsionaldir:

F=IBlsinα
Magnit maydon induktsiyasi chap qo`lning kaftiga tik yo`nalgan, o’tkazgichdan oqayotgan tok yo`nalishi ko`rsatkich barmoq yo`nalishida bo`lsa, o’tkazgichga ta’sir qiluvchi Amper kuchi bosh barmoq yo`nalishida bo`ladi

Chap qo’l qoidasi
Amper qonuni


Amper qonuni
Magnit induktsiyasi vektori moduli tokli to`g`ri o`tkazgichga ta’sir etuvchi Amper kuchining maksimal qiymatini o`tkazgichdagi tok kuchi va uning uzunligiga nisbatiga teng:
Ixtiyoriy shakldagi o`tkazgichning “dl” cheksiz kichik elementi va birjinsli bo`lmagan magnit maydoni uchun umumiy ifoda.
Vektor ko’rinishidagi Amper qonuni
“dF” – “dl” uzunlikdagi o`tkazgich elementiga ta’sir etuvchi kuch;
“α – dl” va “B” vektorlar orasidagi burchak.

Toklarning o`zaro ta’siri

Ikkita parallel o`tkazgichlarda elektr toklari bir yo`nalishda oqqan holda o`tkazgichlarning o`zaro tortishi kuzatiladi.
Toklar qarama qarshi yo`nalishlarda oqqan holda, o`tkazgichlar itarishadi.
Toklarning o`zaro ta’siri ularning magnit maydonlari orqali vujudga keladi: bitta tokning magnit maydoni ikkinchi tokka Amper kuchi bilan ta’sir qiladi va uning teskarisi.

Tokli to`g`ri chiziqli o`tkazgichning magnit maydoni induktsiyasi

Magnit doimiysi
I tokli to`g`ri chiziqli o`tkazgichning d masofada xosil qilgan magnit maydon induktsiyasi B

Magnit maydonda tokli kontur

Magnit maydonidagi tokli kontur burilishi va magnit strelkasiga o`xshash tashqi magnit maydoni bo`ylab joylashishi mumkin.
Tokli ramkaga ta’sir qiluvchi natijaviy aylanma moment

Magnit maydonga kiritilgan tokli ramka
M a’lumki, magnit maydondagi tokli o £tkazgichga magnit maydon 
tom onidan am per kuchi ta ’sir qiladi. Magnit maydonning tokli ramka 
(tokli yassi kontur) ga ta ’siri amalda muhim rol o £ynaydi. 
I 
tok o ‘tayotgan 
ABCD to ‘g ‘ri burchakli ramka bir jinsli magnit maydonda joylashtirilgan 
b o ‘lsin. Agar magnit induksiya vektori kontur tekisligiga parallel yo‘nalgan 
bo ‘lsa, (4.19) formulaga asosan (sina= 0 b o ‘lganligi uchun), uning AD 
va VS tom onlariga kuch ta ’sir qilmaydi (133-a rasm). Ramkaning AV 
tom oniga Amper qonuniga asosan, rasmdan kitobxonga qarab yo'nalgan 
Fx
kuch, C D tom onga esa aksincha, kitobxondan rasm tom onga tik 
yo‘nalgan F2 kuch ta ’sir etadi. AV tom onining uzunligi a ga teng b o ‘lsa, 
bu tom onga ta ’sir etuvchi kuch quyidagicha b o £ladi:
Fx= IBa
Ammo va kuchlar son jihatdan teng, lekin qarama qarshi yo‘nalgan 
b o £ladi. Bunday hosil bo £lgan va kuchlarga juft kuchlar deyiladi. Shunday 
qilib, ramkaning AV va CD tomonlariga juft kuchlar ta ’sir qilar ekan.
Tokli o‘tkazgichning magnit maydonda harakatlanishida 
bajarilgan ish
CKzgarmas tokning berk zanjirida zaryadlarning ko‘chishi uchun bir 
tom ondan Kulon kuchi sabab b o lsa , ikkinchidan tokni doimiy b o lish i 
uchun kamaya boruvchi musbat va manfiy zaryadlarning o‘mini toidiruvchi 
yot kuchlar ham sabab b o ia d i. Bu kuchlarning_zaryad birligiga to"g‘ri 
keluvchi qismi^ ya’ni kuchlanganliklar E K va Е ёт b o iib , natijalovchi 
lcuchlanganlik 
e- E K+ E cm ■ Zanjirning dl kismida zaryad birligining berk
zanjir b o ‘ylab ko‘chirishda baiargan ishi ‘jfX , + E em) dl b o ‘lar edi.
Magnit indulcsiyasi В b oig an muhitda 
I 
tokli olkazgichning harakat 
etishini ko'raylik. Magnit maydonga kiritilgan uzunligi / b o ig a n tokli 
o‘tkazgichga Amper qonuni bo‘yicha magnit maydon F , = IBl sin a  kuch 
bilan ta ’sir etib, uni b masofaga ko£chirsa,
ish bajariladi.

Aylantiruvchi moment

Tekis konturning aylantiruvchi momenti
Tokli tekis kontur uchun magnit momenti quyidagicha aniqlanadi
Kuchning aylantiruvchi momenti berilgan nuqtadagi maydonning va tokli ramkaning xususiyatlariga bog`liq va quyidagi vektor ko`paytma bilan aniqlanadi:
S — kontur sirtining yuzasi
n — ramka sirtiga o`tkazilgan nomalning birlik vektori
α —n va V vektorlar orasidagi burchak
Tokli yopiq konturni magnit maydonida ko`chirishda bajariladigan ish konturdagi tok kuchini kontur bilan bog`langan magnit oqimining o`zgarishiga ko`paytmasiga teng.
Magnit maydonida tokli o`tkazgichning ko`chishida bajarilgan ish