|
Mamlakatimizning turli hududlarida ganchkorlikmamlakatimizning-turli-hududlarida-ganchkorlik-sanatinining-rivojlanish-tarixiǀ
ISSUE 4
ǀ
2022
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016)
Passport:
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 1205
ganchning ajoyib xususiyatga ega ekanligini bilib saroylar va boshqa joylarni bezay
boshlaganlar.
Varaxshadan VII—VIII asrlarga oid ganch o‘ymakorligi namunalari topilgan.
Ularda qushlar, hayvonlar, baliqlar, o‘simliksimon va geometrik shakllar tasvirlangan.
X—XI asrlarda naqqoshlik, yog‘och, tosh va ganch o'ymakorligi yanada rivojlandi.
Murakkab abstrakt tasvirni aks ettiradigan naqshlar paydo bo‘ldi. Ganch o'ymakorligi
ishlari uyning ichki va nam tegmaydigan tashqi qismida ham qo‘llanildi. Termiz
maqbaralaridagi ganch o‘ymakorlik san’atirii o‘sha davrning yuqori cho‘qqisi desa
bo‘ladi.
XIII asrda ganchkorlik san’ati yanada yuksaldi. Bunga Afrosiyobdan topilgan
ajoyib ganch o‘ymakorligi ishlari misol bo‘la oladi. XIV-XVIII asrlarda ham
binolarning ichki qismlarini bezatishda ganchkorlik san’atidan foydalanilgan.
Ganchkorlikning gullab-yashnagan davri XVIII asrning oxiri XIX asrning boshlari
bo‘ldi. XIX—XX a srlard a buyuk ganch o‘ymakorlaridan Abdurahim Hayotov, Usta
Murod, Usta Fuzayl, Usta Hayot Nosir, Usta hoji Hafiz, Usta Nasrulloboy, Usta
Abdujalil, Usta Azim, Usta Omonullo, Usta Shamsiddin G ‘ofurov, Usta Ibrohim, Usta
Savri, Usta Abdufattoh va boshqalar faoliyat ko‘rsatdilar. XX asr boshlaridagi ishlarda
o‘yma relyefli mayin uslub paydo bo‘ldi. Rangli ganchlar, bo‘yoqlar, naqsh va tasvirlar
qo‘llanila boshladi.
0‘zbekistonda o‘ziga xos ganchkorlik maktablari mavjud bo‘lib, har – bir
hududning alohida uslublari bo‘lgan va bu uslublar bir-biridan tubdan farq qilgan.
Shulardan biri Xorazm ganchkorlik maktabidir. Xorazm me’morchiligida
geometrik naqshlarga keng o ‘rin berilgan bo‘lib, ular boshqa viloyatlarga qaraganda
o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Ayniqsa, o‘simliksimon naqshlar spiral shaklida
aylanmaligi, dinamikligi bilan farq qiladi.Islimiy naqshlar ko‘pincha yaxlit-yaxlit
turunj, madohil, qalampir, bodomga o‘xshash tanob shakllarining takrorlanishidan hosil
bo'ladi. Ba’zi hollarda turunj, madohil tanoblari o‘rniga yulduzsimon girihlar ham
ishlatiladi. Islomiy naqshlarda novda juda ko‘p ishlatilib, marg‘ula, barg, uch barg,
shukufta, oygul, no‘xot gul, kurtak va g‘unchalar ko‘p qo‘llaniladi. Xiva
ganchkorligidagi eng xarakterli tomonlardan biri naqshlarning erkin va harakatchanligi,
jo‘shqinligidir. Bu maktab ustalari naqshlarni ko‘p hollarda ko‘k va yashil rang bilan
bezaganlar. Ro‘zimat Masharipov, Karimbergan Rahimov, Karimbergan Polvonov,
Yusuf Xudoyberganov, Bekjon Yoqubov, Odamboy Bobojonov, Odamboy Yoqubov
kabilar Xorazm ganchkorlik maktabi namoyandalaridir.
Agar ganchkorlikga chuqurroq nazar soladigan bo‘lsak Buxoro ganchkorlik
maktabi bu sohada eng mashhuri desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Buxoro maktabi ishlari
o‘yma ganchlarning yirikligi, mayinligi, jozibadorligi va boshqa tomonlari bilan ajralib
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3
Dostları ilə paylaş: |
|
|