SƏ
H
İFƏ
43
istifadəçilərinin sayı 4,7 milyona çatacaq.
Bitcoin bazarda ən çox tanınan rəqəmsal valyuta olsa da, hazırda
800 fərqli kriptovalyuta mövcuddur. Buna baxmayaraq, ekspertlər
hesab edirlər ki, zamanla hazırda fraqmentləşən bazarı əvəz edəcək
vahid, hamı tərəfindən qəbul edilən qlobal rəqəmsal valyuta olacaq.
Hal-hazırda kriptovalyuta dünyamızın parlaq gələcəyi hesab edilir,
buna görə də daha çox tacirlər özlərinin elektron ticarət bizneslərinə
bu valyutanı daxil etməyə başlayırlar. Kriptovalyuta aləmindəki
bütün son tendensiyaları və həmçinin onun qlobal iqtisadiyyata olan
təsirini nəzərə alaraq, biz onunla birlikdə gələn imkanlardan istifadə
edə bilərik. Lakin kriptovalyutanın universal valyuta olma ehtimalı
nə qədərdir? Cavab: Son dərəcə yüksəkdir. Bildiyimiz kimi PayPal,
Microsoft, Tesla, DELL, LOT kimi böyük şirkətlər artıq kriptovalyutanı
qanuni ödəmə variantı kimi qəbul etdilər və bununla da onun
inkişafına dəstək göstərdilər.
Şübhəsiz ki, kriptovalyuta işi daim inkişaf edəcək və dünyadakı
proseslərə təsir edəcəkdir. Buna görə də biz onu elektron
ticarət biznesimizə nə qədər erkən daxil etsək, bizim yeni dünya
iqtisadiyyatına daxil olmaq şansımız da bir o qədər yüksək olacaqdır.
Üstəlik, artıq qeyd etdiyimiz kimi, dünya miqyasında tanınmış şirkətlər
artıq bunu qəbul ediblər.
Elektron ticarət və kriptovalyuta “Yeni iqtisadiyyatı” yaratmaq
üçün bir araya gətirilir.
Ekspertlər elektron ödənişlərin landşaftı üçün blokçeyn
texnologiyasının və kriptovalyutaların dəyişkən xarakteri barədə
əmin və nikbin olsalar da onlar etiraf edirlər ki, etimadla,
istehlakçıların hüquqları barədə qanunvericiliklə, məlumatların
məxfiliyi və çirkli pulların yuyulması ilə bağlı problemlər hələ də
qalır. Xüsusilə, bu problemlər hazırda 2018-ci ildə təqdim edilməli
olan tənzimləyici tədbirləri nəzərdən keçirən FinTech üzrə Avropa
Komissiyasının məqsəd qrupunun diqqət mərkəzindədir.
Bəzi ölkələr, məsələn Çin faktiki olaraq bitcoinlərlə
əməliyyatların aparılmasını qadağan edir və ya maksimum
dərəcədə məhdudlaşdırır. Düzdür, Pekinin qərarına baxmayaraq,
qonşu ölkələr, ilk növbədə Yaponiya və Cənubi Koreya bu vasitə
ilə işləməyə başlayıb. Hazırda Cənubi Koreya bitcoin iqtisadiyyatı
Amerika və Yaponiyadan sonra 3-cü sırada gəlir və ticarət həcmi
bazarın təxminən 14 faizini təşkil edir.
Ukrayna maynerlərin və sadəcə kriptovalyuta sahiblərinin
daha çox yaşadığı ölkələrdən biridir.
Rusiyada kriptovalyutanın 1 iyul 2018-ci il tarixinə
leqallaşdırılması nəzərdə tutulub.
Azərbaycanda milli kriptovalyutanın yaradılması prosesi
Rusiyadan əvvəl başlayıb və blokçeyn texnologiyasına əsaslanan
regional mərkəzləşdirilməmiş valyuta olan Azercoin yaradılıb. Yeni
kriptovalyutanın işləməsi hələ indi yekunlaşıb və yaxın gələcəkdə
artıq o, satış birjalarında istifadə ediləcək.
Hazırda coinmarketcap.com saytında 1221 adda kriptovalyuta
mövcuddur və bu kriptovalyutaların sayı durmadan artır. Kripto
valyutaların ümumi bazar dəyəri 170 milyarda çatıb. Bu sahədə
tez-tez baş verən dəyişikliyi nəzərə alsaq, qeyd edilən göstəricilər
hər an dəyişə bilər.
Cədvəldə ilk onluqda məskunlaşan kriptovalyutaların
24.10.2017 tarixindən 28.10.2017 tarixinə qədər olan bir vahid
üzrə dəyişən qiymətlərini dollarla ifadə edən statistik məlumatlar
əks olunub.
Ekspertlərin proqnozuna görə əsas kriptovalyutaların dəyəri
gələn il də müəyyən edilmiş müsbət dinamikanı saxlayacaqdır.
Ənənəvi bank sektoruna olan inamın azalması rəqəmsal
valyutalara sərmayələrin artırılmasına kömək edəcəkdir. Bazarın
ümumi dəyəri 200 mlrd dolları keçəcək, bu isə həqiqətən rekord
bir göstərici olacaq. Bununla belə çox şey rəqəmsal valyutaların
istifadəsinin leqallaşdırılmasından asılı olacaq. Sürətli artım isə
yeni texniki problemlərə gətirib çıxara bilər.
ilk onluqda
məskunlaşan
kriptovalyutaların
qiyməti
Kripto-
valyutalar
24/10
/2017
25/10
/2017
26/10
/2017
27/10
/2017
28/10
/2017
Bitcoin
5726.38 5524.83 5754.68
5928.5 5801.87
Bitcoin Cash
332.03
328.28
333.75
344.47
384.89
Ethereum
304.6
297.22
297.28
297.89
296.63
Dash
294.97
288.58
287.78
283.4
287.92
Zcash
221.25
221.29
220.4
232.71
238.99
Bitconnect
200.68
195.99
211.03
217.94
214.81
Byteball Bytes
180.4
185.37
203.13
212.27
199.13
Monero
89.52
90.74
89.2
89.17
87.08
Bitcoin Dark
88.63
82.53
85.68
84.28
88.78
Gnosis
79.59
72.7
74.09
71.05
71.29
SƏ
H
İFƏ
44
-ci əsrin texnoloji inkişafının məhsulu olan bitcoin
və onun əsasında yaranan blokçeyn texnologiyası
dünyada hazırda ən çox müzakirə olunan mövzudur desək
yanılmarıq. Bəs bu yeni və insanların çoxuna məlum olmayan
sistemin nə kimi təhlükə və imkanları vardır?
Bitcoin və blokçeyn arasında fərq qısaca olaraq desək
onların istifadə qaydasında və imkanlarındadır. Əgər bitcoin
sadəcə iki tərəf arasında ödəniş vasitəsi kimi formalaşsa da
blokçeyn şəbəkədə həyata keçirilən bütün əməliyyatları
və köçürmələri bir jurnala toplayan bir sistemdir. Mərkəzi
olmayan bu sistemdə əməliyyatların həqiqiliyini yoxlamaq
və onun tarixçəsini təsdiqləmək üçün güclü alətlərlə təchiz
edilmiş kompüterlər işə başlayaraq məlumatı təsdiqləyib onu
blokçeynə əlavə edir. Yekunda bu köçürmələr blokçeyndə
FƏXRİ MƏMMƏDOV
yeni
b i r
b l o k
y a r a d a n a
q ə d ə r
kompüterlər çətin
alqoritmi həll edirlər
ki, nəhayətdə daha tez
nəticə əldə edən kompüter
sistemi hər bloka görə müvafiq
sayda bitcoinlə mükafatlandırlır.
Əslində bitcoin və blokçeyn elə bir
sistem yaratmışdlr ki, iki tərəf öz aralarında
üçüncü tərəf olmadan çox tez, gizli və effektiv
bir yolla dəyərləri mübadilə etmək imkanına
malik olmuşdur. Hələ də tam yetkin olmayan bu
sistemi artıq banklar özlərində tətbiq etməklə həm
xərclərinə, həm də pul köçürmələri zamanı vaxta qənaət
edə bilərlər. Artıq SWIFT pul köçürmələrinə rəqib olan, blokçeyn
texnologiyası ilə işləyən, şirkət belə formalaşmışdır.
7 il ərzində dəyəri 1 milyon dəfəyə qədər artan bitkoin artıq
investisiya və kommersiya banklar üçün əsl kabusa çevrilmişdir. Artıq
insanlar pullarını kommersiya banklarındakı depozitə və ya investisiya
bankları vasitəsilə qiymətli kağızlara deyil, günü gündən dəyərlənən bitcoinə
yatırmağa üstünlük verirlər. Bu səbəbdəndir ki, banklar blokçeyn texnologiyasını
sevsələr də bitcoini sevmirlər. Belə bir tendensiyanın davam etməsi artıq pulların
BİTCOİN
VƏ BL
OK
ÇEYN:
21