Korxonalarda moliyaviy qarorlar qabul qilish va risklarni baholash usullari

Ta'limda raqamli texnologiyalarni tadbiq etishning zamonaviy tendensiyalari va rivojlanish omillari 
www.pedagoglar.uz
 

 
 
 
 
 
14-to’plam yanvar 2023 
 
31 
qancha omillari hisobga olgan holda baholanadi. Bu ko‘rsatkichlarni ekspertlar balli 
tizimda baholaydilar va shu asosda risklarni ma’lum toifalarga bo‘lgan holda, ta’sir 
darajasi o‘rganiladi Har hil turdagi risklarni baholash miqdori uchun quyidagi 
kattaliklardan foidalaniladi [7]. R=∑
𝑁
𝑗
=1 
𝑅𝑗𝑄𝑗𝑅𝑗
= 1 
𝑚
∑ 
𝑛𝑗
𝑖
=1 
𝑅𝑖𝑗𝑄𝑖𝑗
Bu erda - 
𝑅𝑖𝑗
- jturdagi riskning i-chi omili orqali baholash bali; 
𝑄𝑖𝑗
- j turdagi riskka i-chi 
omilning ta’sir darajasi; 
𝑛𝑗
- j turdagibaholashda hisoblanadigan omillar soni; 
𝑚
- 
omillar orqali risni baholash balining miqdorini kengligi; 
𝑄𝑗
- j turdagi riskning ta’sir 
darajasi; 
𝑅𝑗
- j turdagi riskning baholash miqdori; R - riskning umumlashtirilgan 
ko‘rsatkichi. Alohida olingan riskni baholash balini hisoblashda quyidagi 
qoydalarga amal qilinadi: • Baholanayotgan har qanday omil ball miqdori chegarasi 
0< 
𝑅𝑖𝑗
< 
𝑚
oralig‘ida bo‘lib, 0 da 
𝑗
turdagi riskning darajasi juda past bo‘lib 
𝑚
da 
esa eng yuqori daraja hisoblanadi. • Baholanayotgan har qanday riskda omillar va 
risklarning ta’sir darajasi 0 va 1 oralig‘ida bo‘lib, quyidagi shartlar bajariladi: ∑
𝑁
𝑗
=1 
𝑄𝑗
= 1 ∑ 
𝑛𝑗
𝑖
=1 
𝑄𝑖𝑗
= 1 Yuqoridagi qoidalarga amal qilgan holda topilgan 
risklarning baholash miqdori va umumlashtirilgan ko‘rsatkichlari qiymati quyidagi 
oraliqlarda topiladi 0 ≤ 
𝑅𝑖𝑗
≤ 1, 0 ≤ 
𝑅𝑗
≤ 1. Risklarning miqdorini baholashda olimlar 
har hil miqdorlaridan foydalanishga xarakat qiladilar, masalan baholashning empirik 
miqdori quyidagicha ko‘rinishga ega bo‘ladilar Risklarni baholashning empirik 
miqdori [7] № Riskning ko‘rsatkichlar darajasi Riskning nomlanish chegaralari 1 2 
3 4 5 6 0.0-0.1 0.1-0.3 0.3-0.4 0.4-0.6 0.6-0.8 0.8-1.0 Juda kichik risk Kichik 
O‘rtacha Yuqori Maksimal holat Tig‘iz holat Riskni baholashning variatsiya 
miqdori [7] № Riskning ko‘rsatkichlar darajasi Riskning nomlanish chegaralari 1 2 
3 0.1 gacha 0.1 dan 0.25 gacha 0.25 dan yuqori Kuchsiz formasi O‘rtacha formasi 
Yuqori formasi Riskni baholashning eng optimal darajasi 0.3 koeffitsient bo‘lib, 
inqirozlik koeffitsenti esa 0.7 dan yuqori bo‘lgan ko‘rsatkichlar hisoblanadi Riskni 
baholashning optimal miqdori [7] № Riskning ko‘rsatkichlar darajasi Riskning 
nomlanish chegaralari 1 2 3 4 0.25 gacha 0.25-0.50 0.50-0.75 0.75 dan yuqori Qabul 
qiluvchi Ruxsat etilgan Tig‘iz holat Izdan chiqish holati Risklarni baholash, asosan 

---