76
2011²
44 161.7
9 756.0
34 405.7
24 649.7
104.0
145.3
92.6
2012¹
36 326.9
9 756.0
26 570,9
16 814.9
103.9
145.3
88.7
2012²
43 813.5
9 652.9
34 160.6
24 507.7
95.5
96.9
95.1
2013¹
33 560.9
9 652.9
23 908.0
14 255.1
89.3
96.9
86.2
2013²
43 554.1
10 712.5
32 841.6
22 129.1
102.7
109.1
100.7
2014¹
34 687.9
10 712.5
23 975.4
13 262.9
106.3
109.1
105.1
2014²
39 462.1
9 187.7
30 274.4
21 086.7
95.8
85.4
99.2
2015
31 016.3
9 187.7
21 828.6
12 640.9
94.1
85.4
98.0
1)
Statistika məlumaları - ölkənin sərhədlərini kecərək faktiki olaraq ixrac edilmiş, ancaq hesat dövründə gömrük
orqanlarinda rəsmiləşdirilməyən xammal neft və təbiiqazın həcmi və statistiki qiymətləndirilmiş dəyəri nəzərə
alınmaqla.
Cədvəl 4 Ölkəmizdə xarici ticarət əlaqələrinin dınamikası
72
2)
Gömrük məlumaları - xam neft həmçinin təbii qaz ixracında gomruk rəsmıləsdirilməsi tarixi ilə bu
məhsullarının faktiki ixrac tarixi (ölkə sərhədin keçmək vaxtı) üstüstə düşmədiyi üçün ölkə üzrə ixracın ümumi
kəmiyyətinə ixrac olunmuş xam neft həmçinində təbii qazin hesab dövründədə gömrük orqanlarında yalnız
rəsmiləşdirilən kəmiyyətinə aid məlumatlar daxil eolunmuşdur.
Cədvəl Xarici tıcarət əlaqələrinin dinamikası
77
Nəticə və təkliflər.
Kommersiya fəaliyyətinin idrarə edilməyi və onun səmərəli təşkili metodlarının təhlili
haqqında bu nəticəyə gəlmək olarki bu fəaliyyətin səmərəli həyata keçirilməsi üçün
dəyişən bazar mühitini təhlil etmək və bütün dəyişikliklərə hazır olmaq
mütləqdir.Kommersiya fəaliyyətinin səmərəli təşkilinin ən vacib məsələlərindən biridə
yeniliklərin tətbiq olunmasıdırki kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılması
daimi olaraq onun texnologiyasının təkmilləşdirilməyindən ,ıdarə etmənin yeni
texnıkasından ,avtomatlaşdırılmış ıdarəetmə sistemındən və həmçinində məhsulların
pərakəndə və topdan satışının idarə olunmağının komputerləşməyindən asılıdır.
.Kommersiya fəalıyyətinin təşkili onun optimal olaraq idarə edilməyi səmərəliliyinin
yüksəldilməyi artıq ənənəvi olan yanaşmaların səmərəli olmadığını göstərərək
yeniliklərin tətbiqini mühüm edir.Kommersiya isinin səvıyəsinin artırılmağı onun
texnologıyasının daimi təkmilləsdirılməsini, ıdarəetmənin yeni texnikasından,
avtomatlaşdırılmış ıdarəetmə sistemindən, kommersiya işçilərinin avtomatlaşdırılmış iş
yerlərindən istifadə olunmağını, kommersiya proseslərinin, o cümlədən əmtəələrin
topdan və pərakəndə satışının idarə olunmağının komputerləşməyini tələb edir.
Kommersiya əməliyyatlarının kompüterləşməyi kommersiya məlumatlarının işlənməyi
və otürülməsi üzrə informasıya sisteminin yaradılmasına imkan verir ki, bu da əmtəə
tədavülü sferasında bazar, marketinq fəaliyyətlərinin texniki olan əsasını təşkıl
edir.Butün bunlar kommersiya fəaliyyətinin geniş bir əhatəyə malik olmasının
göstəricisidir. Kommersiya fəalıyyətinin zamanı kommersiya sturukturlarının bazarın
tələbinin inkişaf meyllərini öyrənməyi və bu araşdırmanının nəticəsi olaraq istehsalçıları
satış üçün daha perspektivli olan məhsullarının hazırlanmağı və istehsalına yönəltməsi
mütləqdir. Kommersiya fəaliyyətinə cəmiyyətin bütün üzvləri daxildir və kommersiya
fəaliyyətinin genişlənməsi birbaşa olaraq bazar münasibətlərinin genişlənməsi ilə
əlaqədardır.Kommersiya fəaliyyətinin təşkili onun optimal idarə edilməsi
səmərəliliyinin yüksəldilməsi artıq ənənəvi olan yanaşmaların səmərəli olmadığını
göstərərək yeniliklərin tətbiqini mühüm edir.Bütün bunlar kommersiya fəaliyyətinin
78
geniş bir əhatəyə malik olmağının göstəricisidir. Son zamanlarda yeniliklərin
tətbiqi ilə bağlı olaraq elektron kommersiya anlayışına tez –tez rast gəlinir. Elektron
kommersiya anlayışı informasiya mübadiləsinin birbaşa elektron sistemi vasitəsilə
ötürülməsinin işgüzar aktivliyinin geniş spektirləriini özündə birləşdirir:transaksiyaların
həyata keçirilməyində internet,telefaks və portdan istifadə edilməklə hesablaşmalar
tüzləşdirilir və asanlaşdırılır.Məhz bütün nu kimi yeniliklərin tətbiqi nəticəsində bazara
giriş aktivliyi artır. Ticarətin prosesınin təşkili, optimal idarə edilməyi və alınan
nəticələrın effektivliyi səviyəsinin yüksəldilməyi problemi artıq ənənəvi yanaşmaların
səmərəli olmamağını və onlardan istıfadənin yararsızlığını üzə çıxarmışdır. Bazar
iqtisadiyyatına keçid ənənəvi ixtısaslarından olan mütəxəssislərə tələbatı kəskın surətdə
azaltmış, müasir yönümlü mütəxəssislərə yeni imkanlar açmışdır. Hal-hazirda
kommersiya fəayiyyəti beynəlxalq fəaliyyətə çevrilmişdir və bu fəaliyyət mürəkkəb və
coxşahəlidir.Kommersiya fəaliyyətinin düzgün təşkili üçün onun hər bir elementi dəqiq
təhlil olunmalıdır bu halda daimi mənfəət təmin olunur.Kommersiya istehsal prosesləri
ilə yanaşı əlavə ticarət xidmətləridə yerinə yetirilirki buda tətbiq olunan yeniliklərlə
əlaqədardır.Kommersiya fəaliyyətini həyata keçirən şəxs ümumi
iqtisadi,sosial ,hüquqi,siyasi elmlərdən yetərli dərəcədə anlayışli olması vacib
məsələlərdəndir.
Kommersiya fəaliyyitini yalnız yaxşı şəkildə hazırlanılmış yüksək ixtisaslı və
kommersiya işinin müasir təşkili və texnologiyası, marketinq, menecment sahəısində
dərin hazırlıq keçmiş və ya ixtisaslarını yüksəltmiş olan kadrlar müvəfəqqiyətiylə
həyata keçirə bilərlər.
Milli iqtısadiyyatın təkmilləşməyində və sahələr arası əlaqələrin inkışafında
kommersiya fəaliyyətinin düzgün təşkili mühüm rol oynayır.
Yekun olaraq onu qeyd etmək lazımdirki kommersiya fəaliyyətinin səmərəli təşkili
bütövlükdə ölkə iqtisadiyyatına təsir edirvə onun və ölkənin intelektual səviyyəsi ilə
inkişaf edir.
79
Magistr disertasiyasında kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılması üsulları və
səmərəliliyə təsir edən amilər qeyd olunmuşdur.
Birinci fəsildə kommersiya fəaliyyətinin təşkjli formavə metodları nəzəri-metodoloji
əsasları qeyd olunmuşdur.
İkinci fəsildə kommersiya fəaliyyətinin idarə edilməyi və onun təşkili həmçinin
kommersiya fəaliyyətinin informasiya təminatının təhlili aparılmışdır.
Sonuncu üçüncü fəsildə respublikamızda kommersiya fəaliyyətinin təşkili onun
səmərəliliyinin artırılmasına təsir edən amillər,kommersiya fəaliyyətinin ümumilikdə
səmərəlilik göstəriciləri qeyd olunmuşdur.
Kommersiya fəaliyyətinin daimi səmərəli təşkilinə nail olmaq üçün aşağidakı
təkliflər əsasdır:
Kommersiya
fəaliyyəti
zamanı
bazar
mütəmadi
olaraq
tədqiq
edilməli,istehlakçıların istə və zövqləri daimi nəzərə alınmalı maksimum dərəcədə
onların tələbatları ödənilməlidir.
Kommersiya fəaliyyəti dövlətin qanunları çərçivəsində aparılmalı və nəzarət
təmin edilməlidir.
Kommersiya fəaliyyəti zamanı ədalətlilik prinsipinə əməl olunmalıdır və
rəqiblərin kommersiya sirlərini əldə etməyə çalışmamlıdırlar.
Kommersiya fəaliyyətinin təşkili zamani ən mühüm məsələlərdən biridə bu
fəaliyyətin səmərəli həyata keçirilməsi üçün yüksək ixtisaslı kadrların yetişdirilməsidir.
Kommersiya fəaliyyətinin səmərəli təşkilinə öz təsirini göstərən məsələlərdən
biridə yeniliklərin tətbiqi,elmi-texniki tərəqqidir.
Kommersiya fəaliyyətinin işçilərinin əməyi avtomatlaşdırılmalı və faydalı iş
əmsalı yüksəldilməlidir.
80
İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı
1.
Kərim Paşa oğlu Paşayev rəhbərliyi və redaktəsi ilə ―Ticarət kafedrasının
müəllimləri tərəfindən ―Kommersiya fəaliyyətinin Əsasları
2.
Müslümat Allahverdiyeva ,Bahadur Manafov ―İstehsal müəssisələrində
kommersiya fəaliyyəti‖ Bakı -2012
3.
M.Q.Ağamaliyev –―Kommersiya fəaliyyətinin təskili‖, Bakı-2004
4.
4.Məhərrəm
Ağamalıyıyev,Tahir
Şükürov,‖Ticarət
müəssisələrinin
iqtisadiyyatı‖ Bakı -20105
5.
5. İ.Ə. Feyzullayev ― Ticarətin iqtisadiyyatı ― Bakı 1995
6.
6.R.Əsgərova -―Pul, Kredıt və Banklar‖, Bakı-2007
7.
Tofiq Məmmədov ―Ticarətin təşkili və texnologiyası ― Dərs vəsaiti Bakı 2006
8.Biznesin təşkili və idarə edilməsi /Dərslik Bakı :2011
9.Məhərrəm
Əkbərov
―Elektron
kommersiya‖
―İqtisad
Universiteti
Nəşriyyatı‖Bakı 2011
10. K.R. Pasayev , T.CMəmmədov ―Tıcarətin ıdarə edılməsi ― Dərs vəsaıti Baki-
1981
11. Xəlilov Ş.A.‖Milli ərzaq təhlükəsizliyi :bazar transformasiyaları və iqtisadi
qloballaşma amilləri‖ Baki- Adiloğlu 2001
12 . İ.Ə. Feyzullayev ― Ticarətin iqtisadiyyatı ― Bakı 1995
13. Tağıev A. H ―Bazar iqtısadiyyatının əsasları― Bakı 2002
14. Tofiq Məmmədov ―Ticarətin təşkili və texnologiyası ― Dərs vəsaiti Bakı- 2006
15. Feyzullabəyli İ.A. ―Bazar ,ticarət,marketinq ,planlaşdırma .Azərnəşr -1995
16. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Bakı Qanun -2004
81
İnternetdən istifadə olunan saytların adları:
17. Azərbaycan Dovlət Statıstika Komitəsınin illık statistika toplusu
www.azstat.org
18. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
http://www.stat.gov.az/
19 .marketing.az
20.
http://vn.taxes.gov.az/qanun/q224.html
21. http://www.taxes.gov.az/modul.php?name
22.
http://kayzen.az/blog/kommersiya/2434/1.1.-kommersiya
23.
http://old.azmarketing.az/ksm/82-biznes/564-biznes-
24. http://book.ilkaddimlar.com/
25.
http://www.ekitab.net/economy
26.
http://library.unec.edu.az/2014-05-07-
27.
http://wubase.wulearn.az/book/483/komm
28.
http://www.kitabyurdu.az/2015/01/kommersiya
29.
http://www.chamber.az/page.html?id_
30.
http://www.e-qanun.az/alpidata/framework/data/8/c
82
Xülasə
Kommersiya fəaliyyətinin təşkil olunması ölkə iqtisadiyyatinin inkişafında və onun
beynəlxalq ticarət əlaqələrində mühüm rol ounadığı üçün bu fəaliyyətin səmərəli
təşkilinin təhlili zəruridir.Kommersiya fəaliyyətinin düzgün və səmərəli təşkili
cəmiyyətin bütün üzvləri üçün aktualdır və bu zaman istehsalçılar birbaşa istehlakçıların
tələbini yrənmək üçün daim bazarı tədqiq etməlidirlər.
Respublikamızda kommersiya fəaliyyətinin tənzimlənməsi və onun səmərəli təşkili
daim dövlət tərəfindən nəzarətdə saxlanılır.Kommersiya fəaliyyətinin səmərəli təşkili
məsələləri aktuallığına uyğun olaraq dissertasiya işi üç fəsildən ,giriş, nəticə və
təkliflərdən ibarətdir.Dissertasiya işində kommersiya fəaliyyətinin mahiyyəti , nəzəri
metodoloji əsasları onun təşkili formaları və səmərəlilik göstəriciləri və səmərəliliyə
təsir edən amillər tədqiq edilmişdir.Həmçinin kommersiya fəaliyyətinin təşkili zamanı
yeniliklərin tətbiqi onun təkmilləşdirilməsi üsulları təhlil edilmişdir və bu fəaliyyətin
səmərəli təşkili üçün informasiya təminatının rolu araşdırılmışdır.Kommersiya
fəaliyyətinin səmərəli təşkili ümüilikdə ölkənin inkişafını təmin edir həmçinin onun
beynəlxalq ticarətdə rolunu müəyyən edir.
83
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ
РЕСПУБЛИКИ
АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЭКОНОМИЧЕСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ
Исмайылзада Сама Фуад
Эффективная организация коммерческой деятельности.
РЕЗЮМЕ
Организация коммерческой деятельности в стране играет важную роль в
экономическом развитии и ее международных торговых отношений, необходимо
эффективно анализировать организацию этих мероприятий. Правильное и
эффективное управление коммерческой деятельностью имеет отношение ко всем
членам общества, и на этот раз спрос на потребителей, чтобы узнать
непосредственно от производителя, чтобы быть постоянно проводит
исследования рынка. Регулирование коммерческой деятельности в стране, и ее
эффективной организации, постоянно держать под контролем со стороны
государства. Актуальность эффективной организации коммерческой деятельности
в соответствии с тезисом из трех глав, введения, заключения и внесли свои
предложения.
84
Сущность коммерческой деятельности в диссертации, теоретические и
методологические основы, формы организации и эффективности показателей
были также исследованы факторы, влияющие на эффективность. В процессе
коммерческой деятельности, а также методов совершенствования инновационной
деятельности были проанализированы и исследованы роль информационного
обеспечения для эффективной организации этого мероприятия.
MINISTRY OF EDUCATION OF THE AZERBAIJAN REPUBLIC
AZERBAIJAN STATE ECONOMIC UNIVERSITY
ISMAYILZADA SAMA FUAD
The Problems of the Productive Arrangements of the Commercial Activity
SUMMARY
Arrangements of commercial activities play an important rolein the development of
economy of the country and its international commercial relationship,so the
investigation of this productivearrangements is necessary.Right and productuve of the
commercial activity is urgent for all members of society and in this case producers must
constantly investigate market to meet the consumers demand directly.
The regulation of commercial activity is constantly controlled by the goverment in our
republic.The dissertation work is divided 3 parts –introduction ,conclusion and offers in
conformity with the urgency of productive arrangementsof the commercial activity.The
essence of the commercial activity ,its theortical-metodological bases ,its organizing
forms and indicator of productivity and factors influencing productivity were
investigated and the role of information maintenance for productive arrangement of this
activity was investigated.
Dostları ilə paylaş: |