Kirish I bob. Nazariy ma’lumotlar
Oy Yerning Teyya sayyorasi bilan toʻqnashishi natijasida paydo boʻlgani
Yüklə 184,44 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinchi
| Oy Yerning Teyya sayyorasi bilan toʻqnashishi natijasida paydo boʻlgani
haqidagi gipoteza. Yoʻldosh bundan 4,5 milliard yil avval Yerning Mars kattaligidagi sayyora Teyya bilan toʻqnashishi natijasida paydo boʻlgan. Yoʻldosh bundan 4,5 milliard yil avval Yerning Mars kattaligidagi sayyora bilan toʻqnashishi natijasida paydo boʻlgani toʻgʻrisidagi nazariya 1970-yillarda oʻylab topilgan. Gipotezaga koʻra, Oy boʻlaklardan shakllangan, bu haqda esa Yer va yoʻldosh kimyoviy tarkibining oʻxshashligi hamda unda mustahkam yadro deyarli yoʻqligi guvohlik bergan. Biroq yoʻldosh ma’lum darajada Teyya materiyasidan 18
kimyoviy tarkibga ega boʻlgan boʻlishi mumkinligini bildiradi. Olimlar tomonidan tuzilgan model bunday ehtimolni 20—40 foizgacha oshirdi. Sayyoralarning kimyoviy tarkibi oʻxshash boʻlganini olimlar ularning har ikkalasi ham Quyoshdan bir xil masofada joylashgani bilan izohladi. Bu gipotezani esa Amerikalik geokimyogarlar quyidagicha talqin qiladilar. Geokimyogarlar Oy va Yer jinslarida uch barqaror kaliy izotoplarini tahlil qilishdi. Olingan ma`lumotlar yoʻldosh va sayyora namunalarida atomlarning bunday turi bir xil ekanligiga ishora qiladi, bu esa ularning kelib chiqishidagi umumiylikni koʻrsatadi. Ushbu natijalar uzoq oʻtmishda sayyoraning yirik osmon jismi bilan toʻqnashganini taxmin qilib, Yer yoʻldoshi shakllanishining ikki yangi modeli bilan izohlanadi. Birinchi – sayyora orbitasida avval silikat disk, keyin esa Oy hosil boʻlgan. Ikkinchi - sayyoraning deyarli barcha mantiyasi bugʻlanib ketgan va atrofdagi fazoga sovurilgan, shu tariqa Yerning yoʻldoshi shakllangan. Biroq Oy namunalarida Yerga qaraganda kaliy-41 ogʻir izotoplari koʻproq boʻlgan. Nazariy hisobkitoblar Oyning Yerdagi normal atmosfera bosimidan taxminan oʻn barobar yuqori bosim ostida paydo boʻlgan boʻlishi mumkinligini koʻrsatadi. Ikkinchi modul bu taxminni qoʻllab quvvatlaydi. Bu gipoteza yaqin yaqinga qadar eng maqbul variant deb qaralayotgan edi. Lekin 2017-yilga kelib bu gipotezani inkor etuvchi dalillar paydo boʻldi. Parij geofizika instituti astronomlarining aniqlashicha, Yerning kattaligi Marsdek keladigan Teyya sayyorasi bilan toʻqnashishi natijasida Oyning paydo boʻlishi haqidagi mavjud gipoteza yoʻldoshning mineral tarkibini tushuntirib bera olmaydi. Kompyuter modelining koʻrsatishicha, sayyoh sayyoraning oʻlchami juda kichik boʻlishi kerak, deb habar qilmoqda Daily Mail nashri. Tadqiqotchilar Yer va Teyya toʻnashuvining ikki milliarddan ortiq simulyatsiyasini oʻtkazdi. Ularning aniqlashicha, agarda sayyoh sayyora massasi 19
miqdori hozirgidan koʻproq boʻlgan boʻlardi. Kolorado shtatining Janubi-gʻarbiy instituti olimlari tomonidan taqdim etilgan boshqa bir versiyaga koʻra, toʻqnashuvdan soʻng Yer koʻplab kichik kosmik jismlar zarbiga uchragan. Bu kabi bombardirovka sayyoraning kimyoviy tarkibini oʻzgartirib yuborgan, uning yadrosini oltin, kumush va platinaga boyitgan. Yangi gipoteza qadimgi togʻ jinslarining mineral tarkibidagi anomaliyalarning paydo boʻlishini tushuntirib beradi. Bu gipotezalardan qay biriga koʻproq «yon berish» hozircha qiyin boʻlsada, Oyning ichki strukturasini va yoshini aniq oʻrganish, yaqin kelajakda, bu kosmogonik muammoni hal qilishga imkon beradi, deb umid qilish mumkin. Ona sayyoramiz boʻlmish Yer qanday paydo boʻlganini bilishga hamma qiziqsa kerak. Sayoramiz paydo boʻlishi bevosita Quyosh sistemasining paydo boʻlishi bilan bogʻliq. Quyosh sistemasining, shu qatorda sayyoralar xususan Yer sayyorsining paydo boʻlishi haqida ham bir qancha gipotezalar paydo boʻlgan. Bular haqida qisqacha toʻxtalib ma’lumotlar beramiz. Yüklə 184,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|