Kirgizistan cumhuriyeti
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Ahmed Han Dönemi
- III. ONALTINCI VE ONDOKUZUNCU YÜZYILLAR DÖNEMİ
34
nehrine kadar ilerlemiştir 35 . Bu suretle günümüzdeki Kırgızistan’ın coğrafyası Timur’un egemenliği altına girmiştir. 36
5. Ahmed Han Dönemi 14. yüzyılın sonu ve 15. yüzyılda Moğolistan’da taht kavgalarına başlanmıştır.1425 yılında Ulugbek Talas’a girmiştir. Düşman saldırısına dayanamayan Kırgızlar eski Kamaraddin’in oğlu Cakan Şah’ın ulusuna göç etmişlerdir. Cakan Şah Kırgız askerlerinin desteği ile Ulugbek’in ordusu ile karşı karşıya gelmişse de yenilmiş ve geriye, Isık Göl bölgesine çekilmek mecburiyetinde kalmıştır. Tanrı Dağ Kırgızları ise bu yenilgiye ve geriye
çekilmelerine rağmen
Ulugbek’e baş
eğmemişlerdir 37 . Timur ve oğullarının bölgeye egemen olmalarından sonraki dönemde, günümüzdeki Kırgızistan’ın coğrafyasında siyasi güç dengeleri Kırgız Beylerinin lehine değişmeye başlamıştır. 1484 – 1504 döneminde Kırgız boyları kendi devlet teşkilatlarını oluşturmuşlardır. Bu dönemde Kırgız boylarının reisleri Han ilan ettikleri Ahmed Han’ın yönetiminde aslında kendi bağımsızlıklarını ilan etmişlerdi. 38 Ahmed Han Kırgız Boylarından aldığı güçle Orta Asya’da egemen olmuştur. Kalmuk ve Kazakların akınlarını durdurmayı başarmış, Kaşgar’a sefer yapmış ve Orta Asya’daki Özbek Hanı Muhammed Şeybani’ye karşı durmuştur. 14. yüzyıl sonunda ve 15.yüzyıl başında Ahmed Han’ın bu başarılı icraatı neticesinde Kırgızlar bağımsız devlet yapısına kavuşmuşlardır
35 İstoriya Kirgizskoy SSR, I, s.396-401; 36 Moğol Hanı Kamareddin Timur karşısında çekilerek İrtış ve Altay bölgesine kadar gerilemiş ve 1490 larda ülkesini kaybetmiş olarak gurbette ölmüştür. 37 İstoriya Kirgizskoy SSR, I, s.401-403 38 Moğollar Hanı Yunus Hanın (1462 – 1487) ikinci oğlu olan Ahmed, 1484 – 1504 döneminde Kırgız Hanı olmuştur.
35
diyebiliriz. 39 Ahmed Handan sonra da oğlu Halil Sultan “Kırgız Hanı” olarak anılmaktadır. 6. Tanrı Dağ’da Kırgız Milletinin Oluşumu 15. yüzyıla kadar dağınık halde yaşayan Kırgız boylarının, 15. yüzyıl başından itibaren ulusal bir devlet yapısına sahib olduğunu ve böylece Kırgız boylarının birlikteliğinin oluştuğunu görmekteyiz. Kırgız halkının oluşumunda en önemli bir temel bütün Kırgız boylarının On Kol ve Sol kol (Sağ Kanat ve Sol Kanat) olarak ikiye ayrılmış şekilde teşkilatlanmış olmasıdır. Örneğin Kırgızlarda sağ kanatta Batı ve Merkezi Tanrı Dağlarda bulunan Sarıbagış, Buğu, Adigine ve Sayak boyları, Sol Kanatta ise Kuşçu, Saru, ve Munduz boyları yer almıştır. Kıgız halkını, 18. yüzyıldan itibaren Kırgız halkının menşeini araştıran araştırmacılar arasında çeşitli görüş ayrılıkları vardır. Bir kısım araştırmacılar Kırgızların en eski çağlardan beri günümüz Kırgızistan coğrafyasında yaşamış olduklarını savunmaktadır. Bir diğer gurup ise Kırgızların Yenisey yöresini terk etmeleri sonucunda Tanrı Dağlarında yaşamış olduklarını savunmaktadır. Diğer bazı araştırmacılar ise Kırgız halkının eski çağlarda günümüzdeki Kırgız coğrafyasında bulunmuş olan boylardan ve aynı bölgeye Orta Asya’daki diğer bölgelerden gelen boyların karışımından oluştuğunu öne sürmektedirler. 40
payı vardır.
39 İstoriya Kirgizskoy SSR, I, s. 403-407 40 V.Ploskih, a.g.e,s. 145 – 146 Daha geniş bilgi için: Kırgızı: Etnogenetiçeskiye I Etnokulturnıye Protsesı v Drevnosti I Srednevekovye v Sentralnoy Azii, Bişkek 1996
36
III. ONALTINCI VE ONDOKUZUNCU YÜZYILLAR DÖNEMİ
A. EGEMEN KIRGIZ YÖNETİMLERİ VE DİĞER ULUSLARLA İLİŞKİLERİ 1. Muhammed Kırgız 16.yüzyıl başında Orta Asya ‘da önemli gelişmeler ve değişimler meydana gelmiştir. 16.yüzyıl başında Tanrı Dağları bölgesindeki Kırgızlar komşu Hanlıklar ile bağımsız devlet ilişkileri geliştirmişlerdir. Muhammed Kırgız Bek 41 egemenliğinde yaşayan Kırgızlar Kırgız Ulusu olarak adlandırılmışlardır. Muhammed Kırgız’ın egemenliği için Doğu Türkistan Moğolları tehlike arz ediyordu. Moğol Hanı Sultan Said Kırgız Devletini işgal planları yapmış ve 1517 yılında Moğol Ordusu Kırgız topraklarına girmiştir. Isık Göl kıyısında Barskan 42 bölgesinde yapılan savaşı kaybeden Muhammed Kırgız Bek esir düşmüş ve Sultan Said tarafından hapsedilmiştir. Sultan Said daha sonra Kırgız halkını egemenliği altına almak istemiş ve bu amaçla beş yıl sonra Muhammed Kırgız Beki serbest bırakmış ve kendi oğlu Reşid’in başında bulunduğu bir Moğol heyeti ile ülkesine geri göndermiştir. Ancak Muhammed Kırgız ülkesine kavuştuktan sonra Moğollara karşı ayaklanma hazırlıkları yapmış ve kendine müttefik arayışına girmiştir. 1524 yılında Kazak Hanı Tahir Han ile ittifak görüşmeleri yapmıştır. Bunu haber alan Sultan Said Muhammed Kırgız’ı yeniden tutuklatarak Kaşgar’a sürgüne
41 Muhammed Kırgız’ın hayatı ile ilgili bilgilere rastlanmıyor. Bazı araştırmacılar, bilinen bir başka Kırgız siyasi önderi olan Tagay’ın Muhammed Kırgız olduğunu ileri sürüyorlar. Kırgız tarihcisi B.Soltonoyev 1460 yılında doğduğuna ihtimal veriyor. Farsça kaynaklarda Muhammed Kırgız ile ilgili olaylar anlatılmıştır. 42 Ortaçağdaki şehirlerden birisidir ve günümüzde Kırgızistan’ın Isık-Göl bölgesinde bulunmaktadır. Ortaçağda bölge merkezi durumundaydı. İpek Yolu üzerinde bulunduğundan ticareti gelişmiştir. Karahanlılar devleti döneminde Barskan şehrinin Beyi sikke bastırmıştır. Şehir Moğol istilası döneminde tahrip edilmiştir.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|