FƏXRİ VALEHOĞLU
öyrədirdi. Çünki paşanın özü bu zaman onlara baxıb zövq alırdı v ə Əli
ağanı buna görə hərdən bir mükafatlandırırdı. Ə li ağa b eləlik lə
paşanın etibannı qazanıb ondan xahiş etdi ki, qala qapılarında duran
g ö zətçilərə onu atlarla birlikdə suvata həm gündüz, h əm d ə g ecə
buraxmalarını əm r etsin və bunu atlar başqa-başqa ölkələrdən gön
dərildiyi üçün onların hər birini xüsusiyyətindən asılı olaraq çaya
m ü x təlif vaxtlarda aparmaq zərurəti ilə izah etdi. Paşa Ə li ağanın
sözlərinə inandı v ə onun qaçaq düşdüyü üçün ruslar tərəfə k eçə
bilm əyəcəyin i, həmçinin Türkiyədə gizlən əm əy əcəy in i zənn edərək
gecənin v ə gündüzün istənilən vaxtında onu atlarla birlikdə qalanın
xaricinə v ə əksinə, daxilinə buraxmaq əmrini verdi.
Bununla belə günlər ötürdü* Əli ağa isə paşanın arvadlarının heç
birini görə bilmirdi. Çünki onlar cəm i h əftəd ə bir d əfə, cüm ə günləri
bayıra çıxaraq hamısı eyni cür çadraya bürünüb kənizlərin v ə
qoruqçulann əhatəsində m əscidə gedirdilər. Bu zam an heç k əs
qadınların üzlərinə baxmağa belə cəsarət etmirdi, çünki Quranda bu
qadağan olunurdu. Ona görə də o cüm ə günləri paşanın arvadları
çıxm am ışdan bir az qabaq qoşqu öyrətm ək bəhanəsiylə qala qapıları
yanında bir n eçə at gəzdirm əyi v ə eyni zamanda, knyaginya M ayanın
qaçınlm asınm təfərrüatlarım, onun ərinin v ə qohumlarının kədərini,
onun arxasınca sadiq bir insanın göndərildiyini n əğm ə ilə tərənnüm
etm əyi düşündü. Bu nəğm ələrin Qafqazda nadir olmayan əfsan ələrd ən
biri olduğunu zənn etdiklərindən ona heç k əs fikir vermirdi, ancaq
Maya çadra altında olub paşanın digər arvadları ilə birgə g ə z s ə də
anladı ki, söhbət ondan gedir v ə tərənnüm çü-nəğm əkarı m üşahidə
etdi, ö y r ə n ə n d ə ki, tərənnümçü Gürcüstandan qaçaq düşüb M aya
anlaya bilmirdi ki, o kimdir və bu nəğm ələri n ə üçün oxuyur.
Y ay yaxınlaşırdı. Paşanın arvadları hərdən bir g əzin tiy ə çıxırdı. At
üstündə gerçəkləşdirilən belə gəzintilərdən birində Ə li ağa paşanın
mehtəri kim i xanımların mindikləri atlara diqqət yetirərək onları
uzaqdan m üşahidə edirdi, ancaq yaxınlaşm ağa cəsarət etmirdi. Paşanın
arvadlarından biri n ecə oldusa da şəhəri çıxanda d əstəd ən ayrıldı və
m ehtərə yaxın düşdü. O, onu m üşayiət edən qadına yorğunluğunu
bəhanə gətirərək dayanmağı, mehtəri isə çağırıb aşağı en m əsi üçün atı
tutmağı əm r etdi v ə bu zaman tələsik , kirm işcə verdiyi suala cavab
alıb sakitləşdi v ə əm in oldu ki, mehtər onun arxasınca göndərilib.
N övbəti gəzintilərdə de Əli ağa mehtər kimi paşanın arvadlarını m ü
38
QARAPAPAQLAR VƏ ONLARIN X IX ƏSR HƏRB TARİXİ
şayiət edirdi v ə bir gün knyaginyanı yaylığından tanıyaraq ona g iz lic ə
ərinin məktubunu verdi.
Y ağışlı v ə gurultulu gecələrd ən birində ə v v ə lc ə d ə n qərarlaşdırıl-
dığına uyğun olaraq, qalada hamı yatanda knyaginya Maya tək başına
hərəm dən çıxdı v ə ön cəd ən şərtləndirildiyinə əsa sən , şam yanan töv
lə y ə sarı getdi. Ə li ağa artıq onu gözləyirdi. O , M ayanı ən yaxşı ərəb
atına otuzdurdu, özü d ə sürətli bir at seçib birini d ə ehtiyyat üçün g ö
türdü v ə qala qapıları tərəfdən ən ən əsin ə sadiq olaraq, köhnə yapın
cıya bürələnm iş knyaginyanı tövlə qulluqçusu kimi atlan yaxşı tutma
ğa vadar edərək qalanı tərk etdi. Qarovullar buna fikir verm ədi-lər,
çünki Ə li ağa ə v v ə llə r d ə g e c ə vaxtı atlan P osxov çayına suvata
apanrdı.
Onlar A xalsıxdan Xertvis yolu ilə üçüncü atla çıxdılar v ə Trialet
v ə M ən gilisi keçib T iflisə gəld ilər. Əli ağa knyaginya M ayanı general
Y erm olova təqdim etdi v ə onunla bərabər ə n yaxşı cin sd ən olan ərəb
atmı sərdara h ə d iy y ə etdi. Knyaginyanın ərinə bu x əb əri verən kim i o,
sevincindən az qala uçaraq Yerm olovun hüzuruna g ə ld i. Sərdar dedi:
- M ən əv v ə llə r eşitm işdim ki, sən qoçaqsan, Ə li ağa, ancaq sənin
bu d ərəcəd ə igid dəliqanlı olduğunu bilmirdim. S ə n ə çox m innətda
ram Ə li ağa, senin bütün günahlarını bağışlayıram . İnnən b elə yaxşı
insanlar kimi öz «ocağında» (evində) doğru-dürüst yaşa. Bu gündən
sən m ənim him ayədarlığım altında olacaqsan. Sən sadiq v ə təm iz qul
luqçu olmalısan!
Ə li ağa sərdarın sözlərindən v əc d ə g əlib dərin minnətdarlıq v ə
sədaqət əlam əti olaraq diz üstə çökərək onun əlin i v ə sürtüyünü
(uzunətəkli p en cəyin i) öpüb dedi: «Bundan sonra m ənim başım, həya
tım siz ə v ə padşaha aiddir, sərdar. Y erinə yetirdiyim bu tapşırıq heç
nədir, b əli, m ən m ərhəm ət qazanmaq üçün padşaha v ə siz ə qulluq
etm əliyəm . Siz əm r edin, sərdar, m ən h əm işə padşahın yolunda
canımdan k eçm əy ə hazıram». Sonra isə üzünü əsirlikdən azad etdiyi
knyaginya M ayaya tutub duyğulanaraq «S izin vasitən izlə sərdarın
m ərhəm ətinə layiq görülüb artıq adam kim i yaşayacağım üçün ,
xanım , siz ə təşəkkür edirəm , yoxsa m ən h əm işəlik m əh v olardım »
d eyə sö zlərin ə davam etdi. B e lə qoçaq v ə m ərd adam m bu səm im i
sözləri general Y erm olovun çox xoşuna g əld i. O, Ə li ağanı oxşadı, ona
çuxalıq mahud parça v ə pul bağışladı, mülki-qubernator general-m ayor
X o v en ə v ə Borçalı distansiyasının pristavına bildirdi ki, Əli ağa ə fv
olunub v ə ö z yaşayış yerində, A n x lı kəndində sakin olacaq. Ona bizim
39
Dostları ilə paylaş: |