35
Karl Marks
Kapital I
manýzýn zor olduðu kimya biliminde, bu, en iyi biçimde görülür. Ekono-
mi politik, genellikle, ticaret ve sanayi yaþamýnýn terimlerini olduklarý
gibi almakla ve bunlarla iþ görmekle yetinmiþ, böyle yaparak, bu terim-
lerin ifade ettikleri dar çerçeve içersine kendisini hapsettiðini tamamen
gözden kaçýrmýþtýr. Böylece, hem kârýn ve hem de rantýn, emekçinin
iþverenine saðlamak zorunda kaldýðý ürünün ödenmemiþ bölümünün
parçalarý (son ve tek sahibi olmamakla birlikte ona ilk elkoyan kimse-
dir) olduðunun tamamen farkýnda bulunulmasýna karþýn, henüz Ýngiliz
klasik ekonomi politiði bile, kâr ve rantlarýn kabul edilmiþ kavramlarýnýn
ötesine asla gidemedi, ürünün bu karþýlýðý ödenmemiþ kýsmýný (Marx,
buna, artý-ürün diyor) bir tüm olarak bütünlüðü içersinde hiç inceleme-
di ve bunun için de, bunun ne kaynaðý, ne niteliði, ne de deðerinin da-
ha sonraki bölüþümünü düzenleyen yasalar üzerinde açýk bir kavrayýþa
ulaþamadý. Ayný biçimde, tarýmsal ya da el zanaatlarý dýþýnda kalan bü-
tün sanayi, hiç bir ayrým gözetilmeksizin manüfaktür terimi içersinde
toplanmýþ, böylece iktisat tarihinin büyük ve temelden farklý iki dönemi,
yani el iþçiliði çerçevesi içinde iþbölümüne dayanan asýl manüfaktür
dönemi ile makineye dayanan büyük sanayi dönemi arasýndaki ayrým
gözden kaçýrýlmýþtýr. Ayrýca, modern kapitalist üretimi, insanlýðýn iktisat
tarihinde yalnýzca bir geçiþ aþamasý olarak gören bir teorinin, bu üretim
biçimine deðiþmez ve sonsuz gözüyle bakan yazarlarýn alýþkýn olduklarý
terimlerden farklý terimler kullanmak zorunda kalacaðý apaçýktýr.
Yazarýn aktarmalar yaparken uyguladýðý yöntem konusunda bir-
kaç söz söylemek yersiz olmasa gerekir. Çoðu zaman, baþka kaynak-
lardan yapýlan aktarmalar, bilindiði gibi, metinde öne sürülen olumlama-
larý desteklemek için belgesel kanýt olarak kullanýlýrlar. Ama birçok du-
rumda, belli bir düþüncenin ilkönce ne zaman, nerede ve kim tarafýn-
dan açýk-seçik öne sürüldüðünü
[sayfa 37]
göstermek için iktisatçý yazar-
lardan pasajlar aktarýlýr. Bu görüþ belli bir zamanda egemen olan top-
lumsal üretim ve deðiþim koþullarýnýn azçok yeterli bir ifadesi olarak
önem taþýyorsa, Marxýn bu görüþü kabul edip etmemesine ya da genel
olarak geçerli olup olmamasýna bakýlmaksýzýn, aktarýlýr. Bu aktarmalar,
bu nedenle, bilim tarihinden alýnmýþ sürekli bir açýmlama olarak metni
tamamlarlar.
Çevirimiz, yapýtýn yalnýzca Birinci Kitabýný [cildini] kapsýyor. Ama
bu ilk kitap, geniþ ölçüde kendi baþýna bir bütündür ve yirmi yýldýr ba-
ðýmsýz bir yapýt olarak kabul edilmiþtir. 1885te Almanca olarak benim
yayýmladýðým Ýkinci Kitap [cilt], 1887nin sonundan önce yayýmlanmasý
olanaðý bulunmayan Üçüncü Kitap [cilt] olmaksýzýn mutlaka noksan
olacaktýr. Üçüncü Kitabýn özgün Almancasý yayýnlandýðý zaman, bunla-
rýn her ikisinin de Ýngilizce baskýsýný hazýrlamayý düþünmek zamaný
gelmiþ olacaktýr.
Das Kapitale Kara Avrupasýnda çoðu zaman iþçi sýnýfýnýn Ýncili
denir. Bu yapýtta ulaþýlan sonuçlarýn, yalnýzca Almanya ve Ýsviçrede
36
Karl Marks
Kapital I
deðil, Fransada, Hollandada, Belçikada, Amerikada ve hatta Ýtalyada
ve Ýspanyada her geçen gün giderek artan ölçüde büyük iþçi sýnýfý ha-
reketinin temel ilkeleri haline geldiðini; her yerde, iþçi sýnýfýnýn, varýlan
bu sonuçlarda, kendi durumunun ve özlemlerinin en uygun ifadesini
bulduðunu gitgide daha çok farkettiðini, bu hareketi yakýndan bilen hiç
kimse yadsýmayacaktýr. Ve Ýngilterede de Marxýn teorileri, þu anda bi-
le, iþçi sýnýfý saflarýnda olduðu kadar kültürlü kimseler arasýnda da ya-
yýlmakta olan sosyalist hareket üzerinde güçlü bir etki yapmaktadýr.
Ama hepsi bu deðil, Ýngilterenin ekonomik durumunun esaslý bir incele-
meye tâbi tutulmasý gereðinin karþý konulmaz ulusal bir zorunluluk ola-
rak duyulacaðý zaman hýzla yaklaþmaktadýr. Üretimin sürekli ve hýzlý
geniþlemesi ve bu nedenle de pazarlar olmadan iþlemesi mümkün ol-
mayan Ýngiliz sanayi sistemi, bir durgunluða giriyor. Serbest ticaret kay-
naklarýný tüketmiþ durumda; ve Manchester bile, kendi eski ekonomik
inançlarýndan þüphe eder durumda.
2
Hýzla geliþen yabancý sanayi, her
yerde, yalnýzca
[sayfa 38]
gümrük duvarlarýyla korunan pazarlarda deðil,
açýk pazarlarda da ve hatta Manþýn bu tarafýnda bile Ýngiliz üretiminin
karþýsýna dikilmiþ bulunuyor. Üretici güç, geometrik oranla arttýðý hal-
de, pazarlar olsa olsa aritmetik oranla büyüyor. 1825ten 1867ye kadar
durmadan yinelenegelen onar yýllýk durgunluk, gönenç, aþýrý üretim ve
bunalým dönemleri, gerçekten ömrünü tamamlamýþ gibi görünüyor;
ama yalnýzca bizi devamlý ve süreðen bir depresyonun bataklýðýna bý-
rakmak için. Özlemle beklenen gönenç dönemi gelmeyecek; bunu ha-
ber veren belirtileri görmemizle bunlarýn ufukta kaybolmalarý bir oluyor.
Bu arada, birbirini izleyen her kýþ, bu iþsizleri ne yapmalý? büyük so-
rununu yeniden ortaya çýkarýyor, ama iþsizlerin sayýsý yýldan yýla kaba-
rýrken, bu soruyu yanýtlayacak kimse yok; ve biz, sabýrlarý tükenen iþsiz-
lerin, yazgýlarýný kendi ellerine alacaklarý aný neredeyse hesap edecek
hale geldik. Kuþkusuz, teorisinin tümü, Ýngilterenin ekonomik tarihinin
ve koþullarýný bir ömür boyu incelenmesinin sonucu olan ve bu çalýþma-
da, hiç deðilse Avrupada, Ýngilterenin barýþçý ve yasal yollarla kaçýnýl-
maz toplumsal devrimin tümüyle etkilenebileceði biricik ülke olacaðý
sonucuna varan bir adamýn sesine, böyle bir anda, kulak vermek gerekir.
O, ayný zamanda, bu barýþçý ve yasal devrime, Ýngiliz egemen sýnýflarýnýn
köle yanlýsý bir isyan olmaksýzýn boyun eðeceklerini pek ummadýðýný
da sözlerine eklemeyi kuþku yok ki hiç unutmadý.
[sayfa 39]
5 Kasým 1886
FRÝEDRÝCH ENGELS
2
Manchester Ticaret Odasýnýn bugün öðleden sonra yapýlan üç aylýk toplantýsýnda, serbest
ticaret konusunda ateþli bir tartýþma oldu. Ýngilterenin serbest ticaret örneðini baþka ülkelerin
izlemesi için 40 yýl boþu boþuna bekleyen bu oda, bu durumun yeniden gözden geçirilmesi
zamanýnýn geldiði düþüncesindedir anlamýnda bir karar tasarýsý önerildi. Karar tasarýsý 21e
karþý 22 oyla, yani bir oy farký ile reddedildi. - Evening Standard, 1 Kasým 1886.