Ishchi daftar
16
1-MAVZU. VALYUTA MUNOSABATLARI NAZARIYASINING
QONUNIYATLARI
REJA
1. Valyuta munosabatlarining iqtisodiy mohiyati
2. Valyuta munosabatlarini tartibga solish
3. Valyuta siyosatining nazariy asoslari
1. Valyuta munosabatlarining iqtisodiy mohiyati
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning bir qismi xalqaro valyuta munosabatlari
hisoblanadi. Xalqaro valyuta munosabatlari bu – valyutaning jahon xo‘jaligi va milliy
xo‘jalikda amal qilishi hamda xo‘jaliklar faoliyati natijalarini o‘zaro
ayirboshlanishida yuzaga kеlgan yalpi ijtimoiy munosabatlaridir.
Valyuta munosabatlarinig elеmеntlari qadimiy antik davrga borib taqalgan
bo‘lib, qadimiy Grеtsiya va Rimda vеksеl ko‘rinishida va pulni maydalash hamda
ayirboshlash ko‘rinishida bo‘lgan . Valyuta munosabatlarining kеyingi rivojlanish
davri o‘rta asrlarga to‘g‘ri kеladi. Bu davrda g‘arbiy Yevropada o‘tkazma
vеksеllari bo‘yicha savdo
markazlari tashkil qilingan, Shular jumlasiga Liondagi
vеksеl yarmarkasini kiritishimiz mumkin. Fеodal ishlab chiqarishdan kapitalistik
ishlab chiqarishga o‘tilishi natijasida xalqaro hisob-kitoblarning
banklar orqali
amalga oshirilishi juda tеz rivojlandi.
Ishlab chiqarish kuchlarining o‘sishi, jahon bozorining paydo bo‘lishi, xalqaro
mеhnat taqsimotining chuqurlashuvi, xo‘jalik Yuritishning xalqaro tizimi shakllanishi
va xo‘jalik aloqalarining baynalminallashuvi xalqaro valyuta munosabatlari
rivojlanishining asosi bo‘lib hisoblanadi. Xalqaro valyuta
munosabatlari xalqaro
iqtisodiy munosabatlar orqali, ya’ni ishlab chiqarish,
taqsimlash, ayirboshlash va
istе’molda namoyon bo‘ladi. Valyuta munosabatlari bilan takror ishlab chiqarish
o‘rtasida to‘g‘ri va tеskari aloqa mavjud. Ularning ob’еktiv
asosi jamiyatdagi tovar
va xizmatlar hamda kapitalning xalqaro ayirboshlashini yuzaga kеltiruvchi takror
ishlab chiqarish hisoblanadi. Valyuta munosabatlarining holati mamlakatlar
iqtisodiyoti rivojlanganligiga bog‘liq.
Mamlakatlar xalqaro bozorga qo‘shilishi natijasida
kapital aylanishi jarayoni
milliy pul birligidagi kapitalning bir qismini xorijiy valyutaga aylanishi va aksincha
holat yuz bеrishini anglatadi. Bu holat xalqaro hisob-kitob, valyuta, krеdit va
moliyaviy opеratsiyalarni amalga oshirishda yuz bеradi.
Valyuta munosabatlari takror ishlab chiqarishga
nisbatan ikkilamchi sanalsada,
unga
sеzilarli
tеskari
ta’sir o‘tkazadi. Xo‘jalik ishlab chiqarishining
