Issiqlik energetikasi

1.1-rasm. Bug’ turbinasining soplasi va ish g’ildiragi. 
Birinchi jarayon soplo apparatida sodir bo’ladi, bu yerda 
yuqori bosimli bug’ kiradi soplolarda bug’ kengayadi, uning
bosimi pasayadi va tegishlicha tezligi ortadi, ya‘na soplo 
apparatida bug’ning ichki energiyasi kinetik energiyaga
aylanadi. 
Ikkinchi jarayon ish parraklari hosil qilgan kanallarda
sodir bo’ladi, bu yerda bug’ning kinetik energiyasi diskning va u 
bilan
bog’langan 

turbina
valining 

harajatlantiradigan
mexanikaviy ishga aylanadi. Ish parraklari mahkamlangan bitta 
diskli soplo apparati turbinaning boskichini hosil qiladi. Bir
bosqichli turbinalarning aylanishlar soni katta (2000-50000 
ayl/min) bo’ladi.
Ular odatda transport ustanovkalarida yordamchi qurilma 
sifatida ishlatiladi. Ko’p bosqichli bug’ turbinalari katta quvvatli
bo’ladi. Hozirgi vaqtda quvvati 300, 500 va 800 Mvt bo’lgan 
bug’ turbinalari ishlatiladi.
Hozirgi zamon turbinasi - bug’ tejamligini juda yuqori, tez 
ishlaydigan murakkab dvigateldir.

---

Bug’ turbinalari bir, ikki va ko’p bosqichli hamda mos

ravishda past , o’rtacha va yuqori bosimli bo’ladi, 
Hozirgi vaqtda ko’p bosqichli bug’ turbinasi barcha
issiqlik elektr stansiyalarida asosiy dvigatel hisoblanadi. 
BUG’ TURBINASINING ISHLASH TARTIBI VA UNDA 

KECHADIGAN TERMODINAMIK JARAYONLAR. 

Bug’ soplodan chiqishda absolyut tezlik S

1
bilan ish 

qanotlarining (parraklarining) kanallariga kiradi. Ish holati bug’

bo’lgani uchun bug’ oqimchasi unga kirganda o’zining 
yo’nalishini o’zgartiradi. Bunda turbina diskini aylantiruvchi
aylanma kuch vujudga keladi. 
Kundalik kesimi S bo’lgan soploga kirishidagi bug’ bosimi
R
1

bo’lsa , undan o’tayotganda kengayishi hisobiga bug’

zarralarining tezligi ortadi va bosim R
2
gacha tushadi. Bug’ 

zarralarini boshlang’ich tezligini S0 , oxirgi bosim R

2
ga mos 

keluvchi tezligini S

1
deb qabul qilamiz. Bug’ning soplo va 

kuraklardan o’tish davridagi kengayish jarayonini adiabatik

jarayon deb qarash mumkin. 
Bug’ soplodan keyin turbina kuraklaridan oqib chiqishi
jarayonida tezligini biror S0 dan S
1
gacha o’zgartiradi. Bu 

kinetik energiyaning o’zgarishini quyidagicha ifodalash

mumkin.

ya‘ni, 

S1=P1ABV2OP1
Bug’ning adiabaktik kengayishda bajargan ishi

---

(1.1) 
Bug’ning soploga oqib kirish tezligi ancha kichikligini

e‘tiborga olib S0=0 deb qabul qilsak
(1.2)

Chunki S=P

1
ABDn

1
; S

1
=ABV

1
OP

1

E; S
2

=ABV

2
VV

1

A; S
3

= 

DBV
2

OP; bo’lgani asosida yuzalarning algebriik yig’indisini 

quyidagicha ifodalanadi:

S=S1+S2-S3 
demak
S1=P1V1 S2=1 (V1P1-V2P2) : 

S3 = P2V2 .