29
«Uşaq»
vəziyyəti üçün Ģıltaqlıq, ərköyünlük, Ģikayət etmək,
inadkarlıq nümayiĢ etdirmək xarakterikdir.
Biz ünsiyyət səviyyələrindən danıĢarkən, demək olar ki, bu
vəziyyətlərə də qiymət vermiĢdik. Lakin transakt anlayıĢı
birbaĢa dialoqla bağlı anlayıĢdır.
Qeyd edək ki, Ģifahi nitq baĢdan-baĢa dialoqdur. Dialoq
mübarizədir,
dialoq fikirlər, mənafelər toqquĢmasıdır. Burada
söz
sözdən doğur, hər sonrakı replika özündən əvvəlkindən
doğur, linqvistik cəhətdən ondan asılı olur.
Biz dialoqun
replikalar toplusu olduğunu qeyd etməklə əslində bu fikri
nəzərdə tuturduq. Çünki replika-stimul
və replika-reaksiya bir-
birindən asılıdır və birinci tərəf ikinci tərəfə münasibətdə həmiĢə
müstəqildir,
(avtosemantikdir)
, ikinci tərəf isə asılıdır
(sinsemantikdir)
.
Süjetli dialoqlarda bu ardıcıllıqda bir neçə
dəfə növbələĢmə baĢ verdiyindən
hər bir əvvəlki replika
özündən sonrakına münasibətdə bir növ avtosemantikləĢir.
Bəzən Ģifahi nitqi «qaydasız nitq» adlandırırlar. Əslində isə belə
deyildir.
A B
Y – ya
Ģ
l
ı
; V – valideyn; U – u
Ģ
aq
Dialoqun təbiəti bir daha təsdiqləyir ki, danıĢıq
heç vaxt
«qaydasız», «normasız» hadisə deyildir. El arasında iĢlənən
«Söz-sözü gətirir» ifadəsi uzun illərin müĢahidələrini həqiqi
mənada ümumiləĢdirir. Dialoqlar iki yerə bölünür:
informativ
dialoq
və
süjetli dialoq
. Ġnformativ dialoq ən yığcam
Y
U
U
V
V
Y
Y
U
U
V
V
Y
30
transaktdır. Bu aktın əsasını, dialoji minimumunu, bir cüt replika
Dostları ilə paylaş: 
