Irsiyatning moddiy asoslarini tahlili

Xromosomalarning morfologiyasi. Har bir oʻsimlik va hayvon turidagi xromosomalar oʻziga xos morfologik tuzilishga ega. Har bir xromosoma albatta sentromerga ega boʻladi. Xromosomada sentromer turli qismda joylashgan boʻladi. Agar sentromer xromosomaning oʻrtasida joylashsa, teng yelkali – metasentrik, agar sentromer xromosomani qisman teng boʻlmagan ikki qismga boʻlsa – submetasentrik, sentromer xromosomani keskin teng boʻlmagan ikki qismga boʻlsa akrosentrik, sentromer xromosomaning oxirgi qismida joylashgan boʻlsa – tayoqchasimon yoki telosentrik boʻladi (1-rasm). Xromosomaning sentromerga yaqin joylashgan qismiga proksimal, uzoq joylashgan qismiga distal qism deyiladi. Sentromer DNKga ega boʻladi va u xromosomaning mitozda toʻg’ri qutblanishini ta’minlaydi. Agar xromosomaning sentromerli qismi nurlansa va sentromer yuqolsa, xromosomaning sentromersiz qismida sentromer tiklanmaydi. Bunday xromosoma toʻplamdan yuqoladi yoki sentromerli xromosomaga qoʻshilsa saqlanib qoladi.



1-rasm. Хrоmоsоmaning хillari (tashqi koʻrinishi boʻyicha); 1,2 – mеtatsеntrik (tеng yеlkali) хrоmоsоma; 3 – submеtatsеntrik (birоz tеng boʻlmagan yеlkali) хrоmоsоma; 4,5 va 6 – akrоtsеntrik (oʻta tеng boʻlmagan yеlkali) хrоmоsоma; 7 – tеlоtsеntrik (yoʻldоshli хrоmоsоmalar.)

1-jаdvаl

Oʻsimliklаr vа hаyvоnlаr hujаyrаsidаgi хrоmоsоmаlаr sоni

Mаdаniy oʻsimliklаr vа hаyvоnlаr	Lоtinchа nоmi	Hujаyrаdаgi хrоmоsоmаlаr sоni
		Jinsiy hujаyrаlаrdа	Sоmаtik hujаyrаlаrdа