Iqtisadiyyatında "Maliyyə-kredit"
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
məsi zəruriliyi ilə əlaqədardır. Lakin ixrac qiymətlərinin belə qaldırılması həmin malın ixrac miqdarının azalmasına səbəb olur. Çünki bir tərəfdən, həmİn malın yerli istehsalçıları arasında rəqabət artır, digər tərəfdən isə yerli əvəzedici malların istehsalına keçilməsi ehtimalı yaranır. Eyni zamanda, ixrac qiymətlərinin lazımi qədər artırıla bilməməsi həmin malın bu ölkəyə satılmasını qeyri-rentabelli edir. Milli valyutanın ucuzlaşması eyni zamanda idxalı əvəz edən sahələrin inkişafını stimullaşdırır. Valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi milli valyuta ilə borcların, real məbləğini azaldır, xarici valyutada ifadə olunmuş xarici borcların yükünü ağırlaşdırır. Ölkədə mənfəət, faiz, dividend şəkilində xarici investorların gəlirlərinin xaricə aparılması əlverişsiz olur. Eyni zamanda valyutası ucuzlaşan ölkədə ixracın artmasına stimul artır. Milli valyuta məzənnəsi yüksəldikdə isə daxili qiymətlərin rəqabət gücü azalır, ixracın səmərəliliyi azalır. Bunlar isə ixrac sahələri və milli istehsalın bütövlükdə azalmasına gətirib çıxara bilər. İdxal isə əksinə, genişlənir. Ölkəyə xarici kapitalın axını artır, xarici investisiyalar üzrə mənfəətin xaricə aparılması artır. Xarici valyuta ilə ifadə olunmuş xarici borclann real məbləği azalır. Valyutanın daxili və xarici ucuzlaşması, yəni onun məzənnəsi ilə alıcılıq qabiliyyəti arasındakı fərq beynəlxalq iqtisadi münasibətlər üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Əgər pulun daxili inflyasiya xarakerli qiymətdən düşməsi valyuta məzənnəsinin azalmasından sürət- lidirsə, digər eyni şərtlər daxilində mal idxalı artırılır. Əgər inflyasiya nəticəsində valyutanın xarici alıcılıq qabiliyyəti onun daxili alıcılıq qabiliyyətindən sürətlə aşağı düşürsə, xarici rəqiblərin bazardan sıxışdırılıb çıxarılması məqsədilə valyuta dempinqi, yəni malların or 166 ta dünya qiymətlərindən ucuz qiymətlərlə kütləvi ixracı üçün şərait yaranır. Valyuta dempinqi üçün aşağıdakılar xarakterikdir: 1. İxracatçı malları inflyasiyanın təsiri ilə daxili bazarda yüksəlmiş qiymətlərlə satın alaraq, onu xarici bazarda daha sabit valyuta ilə orta dünya qiymətlərindən aşağı qiymətlərlə satır. 2. İxrac qiymətlərinin azalma mənbəyi əldə edilmiş daha sabit xarici valyutanın ucuzlaşmış milli valyutaya çevrilməsi zamanı meydana çıxan fərqdir. 3. Malların kütləvi ixracı ixracatçılar üçün ifrat mənfəət təmin edir. Dempinq qiyməti istehsal qiymətindən və ya maya dəyərindən aşağı da ola bilər. Lakin ixracatçılar üçün həddən artıq azaldılmış qiymət əlverişli deyildir, çünki malların rəqiblərə təkrar ixracı nəticəsində milli mallara rəqabət çoxala bilər. 4. Məlumdur ki, valyuta dempinqi ölkələr arasında ziddiyətləri artırır, onların ənənəvi əlaqələrinə xələl gətirir, rəqabət mübarizəsini kəskinləşdirir. Valyuta dempinqini həyata keçirən ölkədə ixracatçıların mənfəəti artır, lakin daxili qiymətlərin artması nəticəsində əhalinin rifah səviyyəsi pisləşir. Dempinq obyekti olan ölkədə isə ucuz xarici malların rəqabətinə davam gətirməyən iqtisadiyyat sahələrində inkişaf zəifləyir, işsizlik çoxalır. İri ixracatçı firmalar valyuta dempinqindən xarici rəqiblərini boğmaq üçün geniş istifadə etməyə çalışırlar. Valyuta məzənnəsi artan ölkədə, spekulyant xaricə kapitalın axıb gəlməsi nəticəsində borc kapitalı və xarici investisiya məbləğləri müvəqqəti çoxala bilər ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının inkişafı və büdcə kəsirinin ödənilməsi üçün istifadə edilə bilər. Kapitalın xarİcə ax 167 ması isə, onun çatışmazlığma, investisiyaların məhdudlaşmasına, işsizliyin artmasına səbəb ola bilər. Beləliklə, valyuta məzənnəsinin dəyişməsi ümumi milli məhsulun xarici bazarlarda satılan hissəsinin ölkələr arasında yenidən bölüşdürülməsinə təsir edir. Üzən valyuta məzənnəsi şəraitində məzənnə nisbətinin qiymət mexanizminə və inflyasiya prosesinə təsiri artır. 5.7. MİLLİ VALYUTA SİSTEMİNİN TƏŞKİL EDİLMƏ ELEMENTLƏRİ Milli valyuta sistemləri beynəlxalq hüquq normaları nəzərə alınmaqla milli qanunvericiliklə yaradılmışdır. Milli valyuta sistemləri bir sıra hallarda sərhədləri aşaraq fəaliyyət göstərsələr də, onlar ölkənin pul sisteminin tərkib hissəsini təşkil edir. Milli valyuta sistemlərinin xüsusiyyətləri ölkənin inkişaf səviyyəsi və vəziyyəti, beynəlxalq iqtisadi əlaqələri ilə müəyyən edilir. Onların köməyilə ölkənin beynəlxalq ödəmələr dövriyyəsi həyata keçirilir, geniş təkrar istehsal üçün lazım olan valyuta ehtiyatlan formalaşdırılır. Dünyada mövcud olan müstəqil milli dövlətlər qədər milli valyuta sistemləri mövcuddur. Milli valyuta sistemləri onların aşağıdakı elementlərini xarakterizə edir; milli valyuta; milli valyutanın dönərilik şərtləri; milli valyuta pariteti; milli valyuta rejimi; valyuta məhdudiyyəti və valyuta nəzarətinin olub-olmaması; ölkənin beynəlxalq valyuta nəqdiyyəsi- nin milli tənzimlənməsi; beynəlxalq kredit ödəmə vasitələrindən istifadənin düzgün müəyyənləşdirilməsi; milli valyuta bazarı və qızıl bazan rejimi; ölkənin valyuta münasibətlərini idarə edən və tənzimləyən milli orqanlar. 168 Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|