1.
|
Investitsion faoliyat turlari - Investitsiya faoliyati deganda, investitsiya faoliyati subʼektlarining investitsiyalarni amalga oshirish bilan bogʼliq harakatlari majmui tushuniladi.
|
15.
|
Huquqiy maqom - bu shaxsiy yoki yuridik shaxslarning qonuniy, ma'naviy, va iqtisodiy huquqiy holatini ifodalaydigan rasmiy yuridik hujjatdir. Huquqiy maqom shaxs yoki tashkilotning qonuniy rasmni taʼminlash, xizmatlarni olish, xaridorlar bilan munaqasha olish, moliyaviy operatsiyalarni boshqarish, moliyaviy resurslarni olish uchun zarur bo'lgan rasmiy hujjatlardan biri hisoblanadi.
|
2.
|
Investitsion faoliyatga doir me’yoriy huquqiy asoslar – ––
Oʼzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida
Oʼzbekiston Respublikasining tegishli qonunlari yordamida
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, Qarorlari yordamida
Oʼzbekiston Respublikasining tegishli davlat muassasalari yoki organlari tomonidan chiqarilgan meʼyoriy-huquqiy hujjatlar yordamida
|
16.
|
Investitsiya munosabatlari qatnashchilarining xuquqiy holati
Investitsiya faoliyatining ishtirokchisi quyidagilarga haqli:
tanlov (tender) savdosining ishtirokchisi boʼlish;
investorlar bilan ularning buyurtmalarini bajarish uchun shartnomalar tuzish;
agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib belgilanmagan boʼlsa, investor oldidagi oʼz majburiyatini bajarishga boshqa shaxslarni jalb etish;
agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib belgilanmagan boʼlsa, investitsiya faoliyati obʼektining haqiqiy qiymatini pasaytirish natijasida erishilgan tejamni mustaqil ravishda tasarruf etish.
|
3.
|
Investorlarga davlat tomonidan kafolatlarning berilishi - Davlatlar oʻz hududlarida investitsiyalar olib borishni oʻz ichiga olganida, ularni xavfsizlik va soliqsizlik sharoitida qolgan investitsiyachiylar uchun qanday kafolat bermoqda. Bu kafolatlar turli xil shakllarda bo‘lishi mumkin va davlat siyosati, moliyaviy tuzum, va boshqa omillar asosida oʻzgarishi mumkin.
|
17.
|
Xalqaro huquq - mamlakatlardagi fuqarolarning va davlatlararo tashkilotlarining qanday xususiyatlar va huquqlarini tartibga soladigan qonun, normativ hujjatlar va aloqador anjumanlar barchasini o'z ichiga oladigan huquqiy tizimdir. Xalqaro huquq davlatlararo munaqashalarda, xalqaro xavfsizlik, inson haqqlarini himoya qilish va dunyo bo'ylab o'tkazilayotgan muzokaralar va shartlar bilan bog'liqdir.
|
4.
|
Investitsion siyosatning amalga oshirilishi
investorlarni ragʼbatlantirish;
milliy iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarni jalb etish;
mamlakat hududida investorlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish;
lozim boʼlsa, ichki investorlar manfaatlarini, birinchi navbatda, yuzaga chiqarish va ularni himoyalash.
|
18.
|
Ichki va tashqi investorlar
Ichki investitsiyalar - bu mamlakat ichidagi shaxsiy yoki yuridik tashkilotlar, masalan, korxonalar, kompaniyalar yoki shaxslarning o'z moliyaviy resurslarini boshqa shaxslar yoki tashkilotlar bilan biriktirib olishi va bu moliyaviy resurslarni o'z iqtisodiy faoliyatlarini rivojlantirish uchun oʻlchashicha sarflashishi.
Tashqi investitsiyalar - bu chet eldan (tashqi mamlakatlardan) kelgan moliyaviy resurslar va moliyaviy omonatlar bo'lib, mamlakat ichidagi korxonalarga, dasturxonalar, innovatsion loyihalarga yoki boshqa tashkilotlarga investitsiyalar olib keluvchilardir.
|
5.
|
Ko’p tomonlama xalqaro konventsiyalar va kelishuvlar - Ko'p tomonlama xalqaro konventsiyalar va kelishuvlar, davlatlar va hududlararo tashkilotlar oʻrtasida amal qilish uchun yozilgan rasmiy hujjatlardir. Ular, xalqaro moliya, inson haqiqatlari, uning vatanparvarligi va oʻzaro doʻstlikni taʼminlash, mamlakatlararo aloqalar va boshqa muhim sohalarda xizmat qilishga oid mablagʻlar vaqtincha ajratilgan dasturlar, qonunlar va vaqtni kechirishlarini oʻz ichiga oladi.
|
19.
|
Investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati orasidagi o’zaro bog’liqlik
Investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati o'zaro juda katta bog'liqlig'a ega bo'lgan iqtisodiy tashkilotlar va mamlakatlar uchun muhim tushunchalar. Bu ikki asosiy tushuncha quyidagi o'zaro bog'liqliklarni o'z ichiga oladi:
Maqsad va Maksadlar: Investitsiya siyosati o'rtacha muddatda mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini belgilaydi. Bu maqsadlar, masalan, iqtisodiy diversifikatsiya, ishlab chiqarishni oshirish, innovatsiyalarni olib chiqarish, ish o'rinlari yaratish va boshqa sohalarda iqtisodiy rivojlanishni olishni o'z ichiga oladi. Investitsiya faoliyati esa bu maqsadlarni amalga oshirish uchun moliyaviy resurslarni jalb qilish va olib kelishni o'z ichiga oladi.
Moliyaviy Resurslar: Investitsiya siyosati moliyaviy resurslarni ishlatishni, soliq solishtirishni, soliq to'lovlarini tartibga solishni va moliyaviy turmush tarzi tuzishni o'z ichiga oladi. Investitsiya faoliyati esa bu moliyaviy resurslarni qanday boshqarish va investitsiya qilishni qanday amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
Rivojlanayotgan sohalar: Investitsiya siyosati mamlakatning rivojlanayotgan sohalari va sohalarning identifikatsiyasini belgilab olishni o'z ichiga oladi. Investitsiya faoliyati esa rivojlanayotgan sohalarda investitsiyalar olib kelishni, yangi ob'ektlarni yaratishni va sohalarni rivojlantirishni o'z ichiga oladi.
Korxona va Kelishuvlar: Investitsiya siyosati mamlakatning xorijiy investitsiyalar, shuningdek, xalqaro savdo va boshqa moliyaviy aloqalar bilan bog'liq xususiyatlarni belgilaydi. Investitsiya faoliyati esa mamlakatda xorijiy investitsiyalar olib kelish va xorijiy investitsiya tashkil etishning boshqarilishi uchun kerakli shartlar yaratishni o'z ichiga oladi.
Qonun va Hisob-kitob: Investitsiya siyosati va faoliyati moliyaviy boshqaruv tizimini tuzish va boshqarishga oid qonun va qarorlarni o'z ichiga oladi. Investitsiya faoliyati esa bu qonun va qarorlarni amalga oshirish va hisob-kitob jarayonlarini boshqarish uchun moliyaviy xizmatlarni olib chiqarishni o'z ichiga oladi.
|
6.
|
Investitsion faoliyatni amalga oshirish bo’yicha ishlab chiqilgan me’yoriy-xuquqiy asoslar
Oʼzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida
Oʼzbekiston Respublikasining tegishli qonunlari yordamida
Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, Qarorlari yordamida
Oʼzbekiston Respublikasining tegishli davlat muassasalari yoki organlari tomonidan chiqarilgan meʼyoriy-huquqiy hujjatlar yordamida
|
20.
|
Qo’shma korxonalar - Qo'shma korxonalar, bir nechta tashkilot yoki shaxslar o'rtasida moliyaviy va boshqa resurslarni biriktirish va amalga oshirish maqsadida yaratilgan yuridik tashkilotlardir. Bu korxonalar boshqa korxonalar bilan birga ishlash, mahsulotlarni yaratish, xizmatlarni ko'rsatish va boshqa iqtisodiy faoliyatlar uchun yaratilishi mumkin.
|
7.
|
Globallashuv va iqtisodiy integratsiyalashuv jarayonlari - Globallashuv va iqtisodiy integratsiyalashuv, dunyo iqtisodiyotining katta baholanishi bo'yicha yetuk sug'urta loyihalari, to'g'ri xususiy huquq va xalqaro iqtisodiy munosabatlar hujjatlari asosida amalga oshirilayotgan birlashgan jarayonlardir. Bu jarayonlar davlatlar, tashkilotlar va kompaniyalar o'rtasida iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish, savdo-sotiq munosabatlarni kengaytirish, moliyaviy imkoniyatlarni oshirish va xalqaro iqtisodiy integratsiya va tashqi iqtisodiy aloqalar o'rnatishni maqsadga qo'yadi.
|
21.
|
Davlat investitsiyalari va xususiy investitsiyalar - investitsiyalar xususiy, davlat, qo‘shma va xorijiy shakllarga ajratiladi. Xususiy investitsiyalar nodavlat yuridik shaxslarining va fuqarolarning mablag‘larini tadbirkorlik faoliyati ob’ektlariga qo‘yilishini anglatadi. Davlat investitsiyalari davlat byudjeti va davlat korxonalarining mablag‘larini joylashtirish orqali namoyon bo‘ladi.
|
8.
|
Turli iqtisodiy tizimlarda investitsiya jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlari - Turli iqtisodiy tizimlarda investitsiya jarayonlarining o'ziga xos xususiyatlar bor. Iqtisodiy tizimlar investitsiyalar va investitsion faoliyatni boshqarishda foydalanuvchi, investitsiyalar, vaqt, kapital, va moliyaviy resurslarni taqsimlash usullarida farq qiladi.
|
22.
|
Bevosita investitsiyalar - Bevosita investitsiyalar investorni o‘z moliyaviy mablag‘larini joylashtirish ob’ektini tanlash imkoniyatini beradi.
|
9.
|
Xalqaro va milliy moliya tizimlari - Xalqaro va milliy moliya tizimlari, mamlakatlar o'rtasidagi moliya aloqalarini va tizimlarini belgilaydi. Bu tizimlar xalqaro moliya va moliyaviy resurslarni boshqarish usullarini aniqlash, moliyaviy tashkilotlar va qonunlar tuzish, soliq va chegirmalar, investitsiyalar va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
|
23.
|
Portfel investitsiyalar - Portfel investitsiyalar tijorat banklari, investitsion kompaniyalar, fondlar va boshqalar yordamida amalga oshiriladi. Moliyaviy vositachilar to‘plangan mablag‘larni samarali, daromad keltiradigan qilib joylashtiradilar. Portfel investitsiyalar boshqa emitentlarning anderrayting yordamida qimmatli qog‘ozlarga joylashtirish shaklida namoyon bo‘ladi.
|
10.
|
Jahon bozorining investitsiya jarayoniga ta’siri - Jahon bozorining investitsiya jarayoniga ko'rsatiladigan ta'sir katta va chuqur. Investitsiyalar dunyo iqtisodiyotini oʻzgartirishda, mamlakatlar va korxonalar o'rtasidagi iqtisodiy aloqalarni kuchaytirishda katta rol o'ynaydi. Jahon bozorining investitsiya jarayoniga ta'siri quyidagi yo'nalishlarda o'z manifestini topadi:
Investitsiyalar va Iqtisodiy Rivojlanish
Xarajat Tizimi va Ishsizlikni Kamaytirish
Xalqaro Savdo va Biznes Aloqalari
Innovatsiyalar va Texnologik Rivojlanish
Xalqaro Moliyaviy Stabilnost
Moliyaviy Aloqalar va Investitsiya Kelishuvlari
|
24.
|
Moliyaviy investitsiyalar - pul taklif qiluvchilar (vaqtincha boʼsh mablagʼlarga ega boʼlganlar) ni pul talab qilayotganlar (ularga ehtiyoj sezayotganlar) bilan uchrashtirish mexanizmidir.
|
11.
|
Milliy investitsiya resurslari - Milliy investitsiya resurslari, mamlakatning o'z hududida mavjud bo'lgan moliyaviy imkoniyatlardir. Bu resurslar mamlakatning iqtisodiyotini rivojlantirish, tashqi mablag'lar va investorlarning kirishini jalb qilish, yangi ish o'rinlari yaratish va moliyaviy taraqqiyotni taʼminlash maqsadida foydalaniladi.
|
25.
|
Kapital, innovatsiya, ijtimoiy investitsiyalar
1. Kapital:
Kapital, moliyaviy mablag'lar va moliyaviy resurslarning barchasini ifodalaydi, shuningdek, korxona yoki shaxslarning yoki mamlakatning faoliyatini amalga oshirish va rivojlantirish uchun ishlatiladigan moliyaviy resurslarni ham o'z ichiga oladi. Kapital investitsiyalar orqali olib borilishi, boshqarilishi va faoliyatning rivojlanishi uchun kerakli moliyaviy imkoniyatlarni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
2. Innovatsiya:
Innovatsiya, yangi texnologiyalar, mahsulotlar, xizmatlar yoki boshqa usullarni ishlab chiqarish va amalga oshirishdagi yangi ideyalarni ifodalaydi. Innovatsiya va yangiliklar, korxonalar va mamlakatlar uchun yangi bozorlar ochish, mahsulot sifatini oshirish, xizmatlar va mahsulotlar ishlab chiqarish usullarini yangilash, mamlakat iqtisodiyasini rivojlantirish va raqobatbardoshlikda o'zini ajratish uchun katta ahamiyatga ega.
3. Ijtimoiy Investitsiyalar:
Ijtimoiy investitsiyalar, mamlakatning madaniy, ijtimoiy va ta'limiy sohalariga olib keladigan moliyaviy mablag'lar va resurslar uchun ishlatiladigan tashrifat va investitsiyalar turi hisoblanadi. Bu investitsiyalar mamlakatning unumdorlik darajasi, o'quv yurtlarining sifatini oshirish, tibbiyot va sog'lik xizmatlarining ko'rsatilishi, obrazovaniya tizimini rivojlantirish va boshqa ijtimoiy sohalarni rivojlantirish uchun ishlatiladi. Ijtimoiy investitsiyalar mamlakatning insoniyat kapitalini oshirish va ijtimoiy rivojlanishni ta'minlash uchun juda muhimdir.
|
12.
|
Investitsion siyosatni amalga oshirish bosqichlari
|
