Masalalarni echilishi bo‘yicha namunalar:
1-masala
Uch yil davomida mehnat sarfi miqdori va uning unumdorligi to‘g‘risidagi
ma’lumotlar jadvalda keltirilgan:
Yil
Mehnat sarfi
miqdori, (soat)
Mehnat unumdorligi ( bir
soatda
yaratilgan YAIM
hajmi (pul birligida))
Real YAIM hajmi,
(pul birligida)
1
1000
100
2
1000
105
3
1100
105
Aniqlang:
a) Barcha
yillar uchun YAIM real hajmini;
b) birinchi yilga nisbatan ikkinchi yili mehnat unumdorligi necha
foizga
o‘sdi; buning natijasida (mehnat sarfi o‘zgarmagan holda)
YAIMning real hajmi
qancha foizga ortdi?
v) ikkinchi yil bilan qiyoslaganda uchinchi yilda
mehnat hajmi qancha foizga
o‘sdi; buning natijasida (mehnat unumdorligi o‘zgarmagan holda) YAIM
necha
foizga ortdi?
Mehnat sarfi miqdorining ortishi va uning unumdorligi o‘sishi qanday
iqtisodiy o‘sish omiliga kiradi?
Yechish:
a) Real YAIM hajmi:
1 yil = 1000 x 100 = 100000
2 yil =1000 x 105 = 105000
3 yil = 1100 x 105 = 115000
b) ikkinchi yilda birinchi yilga nisbatan mehnat unumdorligi o‘sishi
quyidagini tashkil etadi:
%
5
%
100
100
100
105
.
Birinchi yilga nisbatan ikkinchi yili real YAIMning o‘sishi to‘liq mehnat
unumdorligi o‘sishi oqibatida yuzaga kelgan, chunki mehnat sarfi o‘zgarmagan.
125
[(105000 – 100000) : 100] x 100% = 5%.
Bu iqtisodiy o‘sishning intensiv omilidir.
v) uchinchi yilda ikkinchi yilga nisbatan mehnat sarfi miqdorining o‘sishi:
[(1100 – 1000) : 1000]x 100% = 10% tashkil etadi.
Ikkinchi yilga nisbatan uchinchi yilda real YAIMning qo‘shimcha o‘sishi
[(115500 – 105000) : 105000] x 100% = 9.52% ni tashkil etadi.
Mehnat unumdorligi o‘smaganligi sababli bu o‘sish to‘liq
mehnat sarfi
miqdorining ko‘payishi hisobiga ro‘y berdi. Demak
uchinchi yilgi iqtisodiy
o‘sishni ekstensiv deb baholash mumkindir.
