"Экономика и социум" №8(111) 2023 www.iupr.ru
81
Hujjatlarning turkumlanishi:
1.
Tayinlanishiga qarab;
2.
Tuzulish tarkibiga qarab;
3.
Operatsiyalarni qatd qilish usuliga qarab.
Birinchi bo’lib tayinlanishiga ko’ra turkumlanishini ko’rib chiqadigan
bo’lsak, Tayinlanishiga ko’ra:
farmoyish hujjatlari, isbotlovchi, buxgalteriyada
rasmiylashtiriladigan, axborot, uyg’unlashtiriladigan hujjatlar hisoblanadi.
Tuzulish tarkibiga qarab dastlabki va yig’ma(umumlashtirilgan) hujjatlar
hisoblanadi.
Operatsiyalarni qayd qilish usuliga qarab bir martalik va jamlanma (ko’p
martalik) hujjatlar kiradi.
Endi keying ma’lumotlarimiz bu dastlabki hujjatlarni
rasmiylashtirishga
qo’yiladigan talablar nimalardan iborat?
Tasdiqlangan ro’yhatga na’munaviy hujjatlar shakli bo’yicha to’ldirilishi
lozim;
Barcha zarur rekvizitlar bo’lishi lozim;
Xo’jalik muomalasi sodir bo’lgan paytda, ayrim hollarda sodir bo’lgan
darhol rasmiylashtirilishi lozim;
Dastlabki hujjatlarni to’ldirish, ularni arxivda saqlash uchun o’rnatilgan
muddat davomida yozuvlarning saqlanishini ta’minlash lozim.
Demak biz buxgalteriyada barcha operatsiyalarni amalga oshirayotgan
kunimiz amalga oshirayotgan mohiyatimizga qarab hujjatlarni rasmiylashtiramiz,
unda rekvizitlarni hamda moddiy javobgar shaxslarni ko’rsatgan holda
dokumentlarni yani hujjatlarni qabul qilish, saqlash, qayta ishlash hamda arxiv
hujjatlariga topshirish uchun bizga bu mas’uliyart berilgan.Buxgalteriyada
hujjatlarimizni rasmiylashtirishimiz uchun majburiy talabalar ham qo’yilgan, bu
qanday talablar bo’lishi mumkin degan savol darrov hayolimizga keladi. Bularni
ham birgalikda bilib olamiz.
1.
Korxonaning (muassasaning) nomi
2.
Hujjatning nomi va raqami, u tuzilgan sana
va joy
3.
Xo’jalik operatsiyasining nomi, mazmuni va miqdor o’lchovi
4.
Mas’ul shaxslarning imzolari.
Inventarizatsiya tizimi – mavjud bo’lgan xomashyo, materiallar yoki tayyor
mahsulotlar miqdori to’g’risida hisobot beradigan kuzatuv tizimi. Bu kerakli
miqdordagi materiallarni,
kerakli sifatda, kerakli joyda o’z vaqtida bo’lishini
ta’minlaydi. Keyingi kun uchun nima borligini bilish uchun mahsulot har safar
sotilganda yoki mahsulot ishlab chiqarishda xomashyo ishlatilganda ushbu tizim
yangilanadi. Shuningek, bu sizga har doim kerakli hamma narsaga ega
bo’lishingiz uchun mahsulotlarga oldindan buyurtma berishga imkon beradi.
Odamlar inventarizatsiya tizimi haqida o’ylashganda, uni chakana savdo
bilan bog’lash odatiy holder. Biroq do’konlar muvaffaqiyatli
ishlashi uchun
samarli inventarizatsiya tizimini talab qilishiga qaramay, u ko’plab boshqa
korxonalarda, masalan, ishlab chiqarish, kommunal xizmatlar, sog’liqni saqlash,