HidrolojiNİn tanimi

 

 

Örnek Problem 3: Yüzey alanı 40 km

2

 olan bir bölgede haziran ayında göle giren 

akarsuyun debisi 0.56 m

3

/sn gölden çıkan suyun ortalama debisi 0.48 m

3

/sn aylık ortalama 

yağış yüksekliği 45 mm aylık ortalama buharlaşma yüksekliği 105 mm gölün tabanında ay 

boyunca sızma yüksekliği 25 mm olarak tahmin ediliyor. 

a)Haziran ayındaki göldeki su değişimini hesaplayınız.? 

 

 

   

b)Su seviyesindeki azalma ne kadardır.? 

Çözüm : 

a) 40 km

2

=40.10

6

m

2

    

Q

giren

=0.56 m

3

/sn Q

çıkan

=0.48 m

3

/sn 

Buharlaşma=105 mm  

Sızma=25 mm  

Yağış=45 mm 

ΔS = X – Y  

X1 = 0.56

⋅60⋅60⋅24⋅30 = 1451520 m

3  

 

 

Y1 = 0.48

⋅60⋅60⋅24⋅30 = 1244160 m

3

 

X2=0.045

⋅40⋅10

6

=1800000 m

3    

Y2 = 0.105

⋅40⋅10

6

 = 4200000 m

3

 

Y3 = 0.025

⋅40⋅10

6 

= 1000000 m

3

 

∑X = 3251520 m

3

 

∑Y = 6444160 m

3

 

ΔS = ∑X - ∑Y = 3251520 – 6444160 = -3192640 m

3

 

b) 

Δh =

=

Δ

Alan

s

=

6

10

.

40

3192640

 -0.0798 m = -8 cm 

Örnek Problem 4:

 Bir rezervuarın yüzey alanı 11 km

2

 2003 yılı için rezervuarın su 

bütçesi çıkarılmak isteniyor. Bu bölgeye sulak dönemlerde yani Aralık ve Haziran ayları 

arasında memba tarafından ortalama 1.6 m

3

/sn su gelmektedir.kurak dönemlerde ise bu debi 

0.75 m

3

/sn düşmektedir.Rezervuardan mansab tarafına aktarılması gereken minimum 

ortalama debi 0.95 m

3

/sn bu hazneden elektrik üretimi amacı ile yıllık 12000000 m

3

 su 

çekilmektedir.Sulama amacı ile ortalama 0.15 m

3

/sn 1 yıl su alınmaktadır.İçme suyu ise 

ortalama 40 lt/sn hazneye yıllık 815 mm yağış düşmektedir.Buharlaşma 144 mm olarak 

ölçülmüştür.Tahmin edilen sızma yüksekliği ise 38 mm’dir. 

 

a)Haznedeki su miktarı ne kadar değişmiştir.? 

 

b)Haznedeki su seviyesi ne kadar değişmiştir.? 

Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım

31 31 28 31 30  31  30  31 

31  30 31 30 

 

12

---

 

 

Çözüm :  

X1 = 1.6

⋅86400⋅212 = 29306880 m

3  

 

Y1 = 0.95

⋅86400⋅365 = 29959200 m

3

 

X2 = 0.75

⋅86400⋅153 = 9914400 m

3 

   

Y2 = 12

⋅10

6

 m

3

 

X3 = 0.815

⋅11⋅10

6 

= 8965000 m

3  

 

 

Y3 = 0.15

⋅86400⋅365 = 4730400 m

3

 

 

Y4 = 0.040

⋅86400⋅365 = 1261440 m

3

 

 

Y5 = 0.144

⋅11⋅10

6

=1584000 m

3

 

 

Y6 = 0.038

⋅11⋅10

6 

= 418000 m

3

 

ΔS = X – Y = 48186286 – 39053040 = 9133240 m

3

 

b) 

Δh = 

=

Δ

Alan

s

 

=

6

10

.

11

9133240

0.83 m = 83 cm 

Örnek Problem 5: 

Bir şehrin su ihtiyacını karşılamak için yapılan bir havzanın yüzey 

alanı 17 km

2

 hazneyi besleyen akarsuyun havza alanı 50 km

2

 günlük ortalama su ihtiyacı 

49000 m

3

  yıllık yağış yüksekliği 88 cm’dir.Yıllık buharlaşma yüksekliği 125 cm yıllık 

ortalama akış yüksekliği 33 cm olduğuna göre hazne hacminde hazne suyu yüksekliğinde 

değişme ne kadardır? 

Cevap: 

X

1 

= 0.88

⋅17⋅10

6 

= 14960000 m

3

 

Y1 = 1.25

⋅17⋅10

6 

= 21251000 m

3

 

X2= 0.33

⋅50⋅10

6 

= 16500000 m

3 

   

Y2=49000

⋅365=17885000 m

3

 

∑X = 31460000 m

3  

∑Y=39136000 m

3

 

ΔS = -7676000 m

3   

Δh=

6

10

.

17

7676000

=

Δ

Alan

s

 =  -0.45 m = 45 cm  

 

 

 

13

---

 

 

 2. 

YAĞIŞ 

 Atmosferden 

katı yada sıvı halde yeryüzüne düşen sulara yağış denilir.Sıvı haldeki 

yağış yağmur  şeklindedir,katı haldeki yağış ise kar,dolu,çiğ,kırağı  şekillerinde 

olabilir.Yağmur ve kar hidrolojik bakımdan en önemli iki yağış şekli olup hidrolojik açıdan 

aralarındaki önemli fark yağmur halinde yer yüzüne düşen sular derhal akış haline geçtikleri 

halde karın genellikle uzun bir süre sonra erimesidir. 

2.1 Yağışın Meydana Gelmesi 

 

Havadaki su buharının yağış halinde yeryüzüne düşmesi için şu  şartların birlikte 

gerçekleşmesi gerekir; 

 

1.Atmosferin o bölgesinde yeterli miktarda su buharı bulunmalıdır; atmosferdeki su 

buharının büyük bir kısmının denizlerdeki buharlaşmadır,karalar üzerine düşen yağışın %90 

denizlerdeki buharlaşmadan kaynaklanır. 

 

2.Hava soğumalıdır; hava soğuyunca su buharı taşıma kapasitesi azalır,doyma 

noktasının üstüne çıkılınca su buharı  sıvı hale geçebilir.Havanın soğumasını ne şekilde 

olabileceği aşağıda incelenecektir. 

 

3.Yoğunlaşma olmalıdır; yoğunlaşma adlarına yoğunlaşma çekirdeği dene çok küçük 

(mikron mertebesinde) tozlar üzerinde olur. Bu tozlar (organik cisimler, volkanik kül, sülfürik 

ve nitrik asit, kil taneleri, tuz ve duman) atmosferde daima mevcut olduğundan hava doymuş 

hale geçince bu şart her zaman gerçekleşir. Su buharının yoğunlaşmasıyla bulutlar meydana 

gelir. Bulutlardaki su damlacıklarını büyüklüğü 1-100 mikron arasında kaldığından bunlar 

buharlaşmadan yeryüzüne kadar düşemezler, hava hareketleri ile atmosferde kalırlar. 

 

4.Yeryüzüne düşebilecek irilikte (1 mm kadar) damlalar teşekkül etmelidir; bu ya 

üzerinde su buharının yoğunlaşa bileceği buz kristallerinin varlığıyla ya da küçük 

damlacıkların çarpışarak birleşmesi sonunda olabilir.- 10 

0

C den düşük sıcaklıktaki bulutlarda 

yeterli sayıda buz kristali varsa buz üzerindeki buhar basıncı su üzerindeki buhar basıncından 

düşük olduğundan,su buharının buz kristalleri üzerinde toplanmasıyla iri kristaller meydana 

gelebilir.Daha sıcak bulutlarda ise iri damlalar bu şekilde oluşamaz,tuz çekirdekleri üzerinde 

oluştuğu sanılan nispeten iri damlacıkların birbirleriyle çarpışıp daha büyümeleri ile yağış 

görülebilir.Bu  şartlar her zaman gerçekleşemediği için diğer üç şart var olduğu halde yağış 

meydana gelmeye bilir. 

 

2.2 Yağış Tipleri Nasıl Tanımlanır; 

1.Konvektif yağış: Yeryüzüne yakın hava fazla ısınırsa yükselir. Bu özellikle etrafı 

dağlarla çevrili bölgelerde yaz aylarında görülür. Yağış yerel,kısa süreli ve şiddetlidir. 

Türkiye de iç Anadolu da yaz akşamlarında görülen sağanakların nedeni budur. 

 

Şekil 2.1 Konvektif Yağış 

 

14

---