Stabil h
əyat göstəriciləri və simptomların az dərəcədə təzahür etməsi.
Metotreksatla müalic
ə üçün əks göstərişlərin olmaması (qaraciyər fermentlərinin səviyyəsi,
qanın ümumi analizi və trombositlərin sayının normada olması).
Cırılmamış ektopik hamiləlik.
Embrionun ür
ək fəaliyyətinin olmaması.
Ektopik kütl
ənin 4 santimetr və ya ondan kiçik olması.
β-HCG-nin başlanğıc səviyyəsinin 5000 mBV/ml-dən aşağı olması.
Metotreksatın müxtəlif qəbul rejimləri, o cümlədən əzələ daxilinə (ə/d) bir və ya bir neçə dozada
inyeksiya v
ə ya laparoskopik yanaşma ilə birbaşa ektopik kütləyə metotreksatın inyeksiyası
ədəbiyyatda təsvir edilib (A Kateqoriyası). Əzələ daxilinə birdəfəlik dozada istifadə edilən
metotreksatın dozası 1 mq/kq və ya 50 mq/m
2
-
dır.
3
Müalic
ənin dördüncü
və yeddinci günlərində
β-HCG
-nin s
əviyyəsi təyin edilir və daha sonra
s
əviyyəsi 5 mBV/ml-ə çatana qədər həftədə bir dəfə yoxlanılır. Bu, adətən, üç-dörd həftə çəkə
bil
ər. Əvvəlcə
β-HCG
–nin s
əviyyəsi bir qədər yüksələ bilər,
lakin müalicənin dördüncü və
yeddinci günl
əri arasında 15% aşağı düşməlidir. Əgər həmin dövrdə
β-HCG
–nin s
əviyyəsi
enmirs
ə, metotreksatın dozası təkrar yeridilməli və ya cərrahi müalicə tətbiq edilməlidir. Cərrahi
konsultasiya
ədlə edilənədək metotreksatın dozası bir dəfədən artıq olmamaq şərtilə təkrarlana
bil
ər.
β-HCG
-nin
əvəzinə progesteronun səviyyəsi yoxlanıla bilər. Progesteronun səviyyəsinin
1.5 mq/ml-d
ək düşməsi uğurlu nəticə hesab olunur və bu, adətən, iki-üç həftə ərzində baş verir.
Metotreksatın qəbul edilməsi rejimlərinin müxtəlifliyi və bəzi xəstələrdə müalicənin uğursuz
olması səbəbindən cərrahi müdaxilə tələb edəcəyini nəzərə alaraq, metotreksatla müalicə aparan
h
əkimlər metrotreksatın qəbulu rejimləri arasından seçim etmə, xəstələrin davamlı müşahidəsi və
c
ərrahi konsultasiyanın əldə edilməsi imkanına malik olmalıdırlar.
C
ərrahi müalicə uzun illər ərzində ektopik hamiləliyin əsas müalicə üsulu olub və hazırda da
mühüm müalic
ə üsulu olaraq qalır. Cərrahi müalicə konservativ müdaxilə və salpinqektomiyaya
bölünür. Konservativ müalic
ə zamanı uşaqlıq borusunun saxlanılması təmin edilir.
Salpinqektomiya is
ə uşaqlıq borusunun götürülməsini nəzərdə tutur. Pasiyentin vəziyyətindən,
c
ərrahın təcrübəsindən, ölkədə qəbul edilmiş standartlardan və tibb müəssisəsinin imkanlarından
asılı olaraq, hər iki əməliyyat laparoskopiya və ya laparotomiya ilə həyata keçirilə bilər. Cərrahi
əməlliyyata ehtiyac olduğunu təyin edən meyarlara aşağıdakılar daxildir:
Qeyri-stabil h
əyat göstəriciləri və ya hemiperitoneum əlamətlərinə malik olan xəstə.
Diaqnozun
qeyri-mü
əyyən olması.
İrəliləmiş ektopik hamiləlik (β-HCG-nin səviyyəsinin yüksək olması, böyük ölçülü törəmə,
ür
ək fəaliyyətinin qeydə alınması).
3
Uşaqlıqdan kənar hamiləlik zamanı stabil xəstələrdə metotreksatın inyeksiyası (A Kateqoriyası), hipovolemik şok
zamanı laparotomiya tövsiyə edilir (A Kateqoriyası). Qan itkisi çox və təzyiq aşağı olarsa, təcili qan və qan
preparatlarının infuziyası başlanır və cərrahi əməliyyat təxirə salınmadan aparılır (A Kateqoriyası). Uşaqlıq
boynunun hamiləliyi zamanı güclü qanaxma baş verə bilər. Xəstənin həyatını xilas etmək üçün total
histerektomiyanın aparılması tələb oluna bilər (A
Kateqoriyası). Diaqnoz transvaginal USM zamanı qoyulur (A
Kateqoriyası). Mənbə: “Hamiləlik zamanı qanaxmalar üzrə klinik protokol”, Bakı, 2009.
X
əstənin nəzarətdə saxlanmasının çətin olması.
Metotreksatla müalic
əyə və ya xəstənin müşahidəsinə hər hansı əks göstəriş.
B
əzi ektopik hamiləliklər (tək- və ya ikibuynuzlu uşaqlığın buynuzunda, interstisial, uşaqlıq
boynunun, xronik bağlararası ektopik hamiləlik və digər) hədsiz təhlükəlidir və müalicəsi
ç
ətindir. Cərrahi konsultasiyanın əldə edilməsi çox vacibdir.
TROFOBLAST
XƏSTƏLİKLƏRİ
Trofoblast x
əstəliyi və ya beçəxor xəstəliyinin üç əsas növü var: tam beçəxor, hissəvi beçəxor və
metastatik xoriokarsinomaya çevril
ə bilən beçəxorun residivi. Birinci trimestr zamanı baş verən
qanaxmanın bəzən beçəxorla bağlı olduğunu nəzərə alaraq, qanaxması olan xəstələrin müayinəsi
zamanı beçəxor xəstəliyi diferensial diaqnostikada nəzərdən keçirilməlidir.
4
Tam beç
əxor dölün olmadığı hallarda ciftin inkişaf etməsi ilə müşayiət olunur. Ciftin xovları
şişkin olur və çox vaxt üzüm salxımına bənzəyir. Tam beçəxor hallarının əksəriyyətinin xromosom
quruluşu 46XX olur. Həmin xromosomlar atadan alınmış olur.
EPİDEMİOLOGİYA
Trofoblast x
əstəlikləri ABŞ-da hər 1000-1500 hamiləlikdən birində baş verir. Səhiyyə
Nazirliyinin t
əsdiq etdiyi “Hamiləlik zamanı qanaxmalar üzrə Klinik protokol (İSİM, 2009)”
əsasında Azərbaycanda beçəxora hər 1200 hamiləlikdən birində təsadüf edilir. Digər ölkələrdə
v
ə xüsusilə də Cənub-Şərqi Asiyada bu hal daha geniş yayılıb. İki amil trofoblast xəstəliyinin
inkişifına şərait yaradır: reproduktiv dövrün sonuna yaxın (xüsusilə də yaşı 45-dən yuxarı olan
qadınlar) hamiləlik və əvvəllər baş vermiş beçəxor xəstəliyi.
Klinik v
ə laborator göstəricilər
Trofoblast x
əstəliyi olan pasiyentlərdə aşağıdakı xüsusiyyətlər müxtəlif tezliklərlə qeydə alınır:
Hamil
əliyin birinci trimestri və ya ikinci trimestrin əvvəlində qanaxma. Bu qanaxma zamanı
qanın rəngi, adətən, tünd olur və anemiyaya səbəb ola bilir. Üzümə bənzər qovuqcuqlar
ikinci trimestr
ə keçən hamiləliklər zamanı xaric olunur.
β-HCG səviyyəsi gözləniləndən yüksək olur.
Uşaqlıq hestasiya yaşına görə gözləniləndən daha böyük olur və dölün ürək döyüntüləri
eşidilmir.
Hamil
əliyin erkən
dövrlərində həddən çox qusma, erkən hestasiya yaşı zamanı hamiləliklə
bağlı hipertenziya və/və ya tirotoksikoz.
Yüks
ək β-HCG (insanın xorionik qonadotropin) ilə hiperstimulyasiya nəticəsində teka-lütein
kistaları səbəbindən yumurtalığın böyüməsi.
Diaqnoz
Erk
ən diaqnozun qoyulması üçün şübhənin dərəcəsi yüksək olmalıdır. Ultrasəs müayinə
diqnostikanın qızıl standartıdır və uşaqlıq daxilində çoxsaylı qovuqcuqların olduğunu, amma
dölün olmadığını nümayiş etdirir. Böyümüş kistoz yumurtalıqlar tez-tez müşahidə edilir.
4
“İlk trimestr zamanı baş verən qanaxmaların 30%-i özbaşına abortlar, 10-15%-i uşaqlıqdan kənar hamiləlik, 0,2%
beçəxor səbəbindən inkişaf edir.” Mənbə: “Hamiləlik zamanı qanaxmalar üzrə klinik protokol”, Bakı, 2009.