Guliston davlat universiteti

AYoL QALBI TOVLANIShLARI
40-60 yillar o’zbek she’riyatida ayol qalbi tebranishlarini nozik ifoda eta oladigan shoira sifatida zulfmyaxonim bilar edik. Shu jixatdan shoiraning "Xijron yilarida^” turkumi ijodining cho’qqisi bo’lib qoldi. 70-yillarda ustoz shoira yonimga yana bir ayol qalbi kuychisi kelib kushildi-bu Halima Xudoyberdieva edi.
Shoira asarlarida umuman borliq ayol ko’zi va nuqtai nazardan kuriladi va baxolanadi.Uning she’rlaridagi bosh obrazlar ham-ona, maxbuba,oqila ayol, shadod qiz.Bu she’rlarda ayol kalbi o’zining bor go’zalligi, murakkabligi bilan ochiladi. Shaddod qizlarning yurak to’ridagi eng sirli tuyg’ulari qanchalik ibo,nazokat va erkalanish bilan ifoda etilgan mana bu satrlarga e’tibor kiling:
Ayting kizlar,ochilasiz gul bo’lib kachon,
Nima sizni talpintirar azaldan azal?
Birov eshitmasin,bilsang, bizda qolmas jon -
Yigitning sho’x ko’zlarida o’t yongan maxal.

Qachon qurigan jilg’aday qolasiz tinib,

Kora kunda yorug’likka bo’lasiz maxtal?
Yigit bizni ardoqlashni unitgan kuni
Yigitning sho’x ko’zlarida o’t so’ngan maxal...
( "Kizlar bilan suxbat")

"Juft sho’xchan ko’z", "Seni so’rashar", "Meni unga bunda bor demang¹¹, "Endi u","Begim,Sizni tabiat","Seni kimlar qilmaydi talash,"Siz dono yigitsiz", "O’n sakkizim", "Men olpaian", "Uylamangki", "Ulug’bekka ko’ylak tikdim","Sochlarimga nigoh solmay o’t", ^“G’urur"kabi she’rlarida xudi shunga o’xshash qiz bolaning nozik qalb tebranishlari, visol kuvonchi,ayriliq g’ami,umid nashidasi go’zal milliy detallar yordamida, qochiriq, kinoya, o’pkalash, erkalanish usullarida o’ta maxorat bilan ifoda etilgan.

Xalmia opa she’rlarining lirik kaxramoni kuchli, irodali,isyonkor ayol.U "nima bo’lsa,takdirdan"deb nolib o’tiradigan zabonsiz qurbon emas, aksincha,o’zining hayotdagi o’rnini kurashib egallaydigan faol ayoldir: "
Chidarman,ammo bir xil siylamam ko’z,baxorni
Boshimga qor yog’arkan kuylamasman tor bilan
Ko’rak olib qurarman boshimdagi bu qorni
"Boshga kelganin ko’rib”-yashash sig’mas yurakka
Aks-sado berarman men har chaqiriq, g’ildirakka
("Boshga kelganin ko’rgum. . .”)
Halima Xudoyberdievaning muhabbat mavzusida bitgan aksariyat she’rlari maxzun pardalarda bitilgan. Lirik qahramon o’z vaqtida kadr topmagan, adashgan sevgi iztirobida qovriladi: Unga qaytish ham bo’lmadi. Qahramon uzokda qolgan yanglish sevgiga yig’lay-yig’lay alvido aytadi:
Alvido deng, alvidolar ayting so’nggi bor,
Ko’zingizni yumib, keyin mendan buring yuz
Toqatni toq, bog’ingizdan uchayapman yor,
Qarg’amangiz, bog’ingizga kelar bo’ldi ko’z.

Qahramon ko’z qalbida ikki bir-birini inkor qiluvchi qutb tuqnashadi, biri suyunadi,ikkmnchmsi inkor etadi,biri shaFkatsiz kul siltaydm, mkkinchmsi-so-gmnadi,bu karama-karshi xmssietlar kmz yuraginm iztirobga,zardobga tuldiradi.Mana bu satrlardan daxshatga tushmaslik, shoira maxoratiga tasanno aytmaslik mumkmnmi?]

Sizga ishqmm, Sizga kargishim
(X. Xudoyberdieva-132 bet)
Shoiraning"O’z egik boshimnm", "Kaydan ham yo’lmmda", ¹'Men ketib borarman","Men Smzni aldashni kurmayman ravo'g’ "Ajralishdik,ko’tar boshing “Tugating, bas,dedmm", ”Sizni sevgach", "Siz bilan minnatdor xayrlashaman she’rlarida ham lirik qahramon iztirobdan tukilgan qalbning mustarin nolalari yurakni qiymalaydi. Xa, Halima Xudoyberdieva chmnakam ayol qalbm kuychisi, u-chinakam xalqchil shoira, u- chinakam iste’dod soxibasi! Bunday yulduz adabiyotimiz ko’kida o’zok porlab tursin, nurlari susaymasin, xalqimiz baxtiga omon bulsin deymiz xalos.