Guliston Davlat Universiteti Pedagogika fakulteti bt va sti yo'nalishi

• Guliston Davlat Universiteti
• Pedagogika fakulteti
• BT va STI yo'nalishi
• 42-17-guruh talabasi
• Eshtemirova Munisaning
• Ona tili va adabiyot fanidan
• TAQDIMOTI

• Mavzu: ORFOGRAFIYA

• Orfografiya (imlo)

• Reja:
• Orfografiya haqida tushuncha
• Fonetik tamoyil
• Morfologik tamoyil
• Shakliy an’anaviy tamoyil
• Differensiatsiya tamoyili
• Grafik tamoyil

• Orfografiya grekcha orphos ( to‘g‘ri ) va grapho (yozaman) so‘zlaridan tashkil topgan bo‘lib, «to‘g‘ ri yozaman» degan ma’noni bildiradi.
• Jamiyatning har bir a’zosidan to‘g‘ri so‘zlay olish va savodli yoza bilish talab etiladi. O‘quv muassasalari oldida turgan asosiy vazifa ham shu talab asosida kelib chiqadi.

• Adabiy tilning ikki shakli bo‘lib, ulardan biri yozma nutqdir. Bu nutq orfografiya qonun-qoidalariga asoslanadi.
• Demak, orfografiya adabiy tilning yozma shakliga xos bo‘lib, u tildagi o‘zak-negiz va qo‘shimchalarni yagona tarzda to‘g‘ri yozish haqidagi qoidalar yig‘indisidir.

• Orfografiya prinsiplari

Fonetik tamoyil (fonetik usul)

• Bu tamoyil bo‘yicha so‘zlar, so‘z tarkibidagi qo‘shimchalar qanday talaffuz etilsa, xuddi o‘shanday yoziladi.
• Bu tamoyil asosida ayrim harflar imlosi, asos va qo‘shimchalar imlosidagi ayrim qoidalar ishlab chiqilgan.
• Masalan, 1) son so‘ziga fe’l yasovchi -a qo‘shimchasi qo‘shish bilan yasalgan so‘z sona emas, sana tarzida
• talaffuz qilinadi va shunday yoziladi.

• Morfologik tamoyil.

• Bu tamoyilga ko‘ra so‘zlarning tarkibiy qismlari: o‘zak-negiz va qo‘shimchalari og‘zaki nutqda qanday talaffuz qilinishidan qat’i nazar, ya’ni og‘zaki talaffuz shakliga qarab emas, asliga muvofiq yoziladi. Bu tamoyil so‘z o‘zagini, unga qo‘shiladigan qo‘shimchalarni muayyan bir sistema asosida aks ettiradi, tildagi variantlilikka, har xillikka barham beradi. Bu tamoyilga ko‘ra variantlardan biri tanlanib, yozuvda tanlangan variant asos qilib olinadi. O‘zbek orfografiyasining asosiy imlo qoidalari, ya’ni ayrim unli harflar imlosi, ayrim undosh harflar imlosi hamda asos va qo‘shimchalar imlosi shu tamoyilga tayanadi.
• Masalan: 1) uzum, uzuk, tugun, turmush kabi so‘zlarning oldingi bo‘g‘inida