GiRİŞ Şeyh saiT İsyani nedenleri

ŞEYH SAİT İSYANI NEDENLERİ 
1) 
İngilizlerin Musul ve Kerkük’teki petrollerini ellerinde tutabilmek amacıyla isyan çıkartıp Türkiye içinde karışıklık 
çıkarması. 
2)
Yurt içindeki durum da isyanı hazırlayanları cesaretlendirmişti. Çünkü Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın 
kuruluşundan sonra, bir muhalefet ortamı ve harekâtı ortaya çıkmıştı. 
3) 
Hilafet ve saltanat taraftarlarının eski rejime dönmek istemeleri. 
4)
Yenilik hareketlerinin hızlanması üzerine eskiye özlem duyanların inkılâplara karşı çıkması gibi nedenler etkili oldu.
5) 
Şeyh Said ve adamlarının sultanlık ve hilafeti geriye getirmek istemeleri.
6) 
Terraki perver cumhuriyet partisinin katı muhalefeti laiklik karşıtı görüşleri
7) 
Doğu ve güney doğuda ayrılıkçı akımların gelişmesi ve yenilik hareketinin istenmemesi. 
8) 
Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun bulmaması. 
 9) 
Musul' u Türkiye'ye vermek istemeyen İngiltere'nin Irak ile Türkiye arasında tampon vazifesi görecek Kürt devleti 
kurmak istemesi. 
NOT:
Ali Fethi Okyar hükümeti isyanın bastırılmasında etkili olamayınca istifa etti. Yeni hükümeti kuran 
İsmet Paşa aldığı askeri ve siyasi önlemlerle Haziran başında isyanın bastırdı. 

---

4 | 
S a y f a
ŞEYH SAİT İSYANI GELİŞİM SÜRECİ 
Gelişme 
Şeyh Said bildiriler dağıtarak propaganda faaliyetlerine bütün hızıyla devam etti.Böylece ayaklanma birkaç 
hafta içinde geniş alanlara yayıldı.Erzurum , Diyarbakır , Elazığ , Varto ' yu içine alan geniş bölgede 
ayaklananlar , devlet dairelerini yağmaladı, 'şeriat isteriz' sloganları ile olmadık vahşetler yaptı.Ancak Fethi 
Okyar ilk anlarda ayaklanmayı fazla önemsemediği için yeterli önlemleri almamıştı.Ancak olayların büyümesi 
üzerine Fethi Okyar istifa etti yerine İsmet Paşa yeniden başbakanlığa getirildi.Bölgede sıkı yönetim ilan 
edildi.4 mart 1925 tarihinde Takrir-i Sükun Yasası (Huzur ve Güvenliği Sağlama Kanunu ) çıkarıldı.Alınan 
önlemler sonucunda ayaklanma 15 Nisan 1925 tarihinde tamamen bastırıldı.Mart başında Şeyh Said'in 
emrindeki yaklaşık kişilik bir kuvvet Diyarbakır'a saldırdı ve kuşatma altına aldı. Kuşatanlar takviye alıyordu 
ve kuşatma Şeyh Said tarafından bizzat yönetiliyordu.Mürsel Paşa komutasındaki garnizon günlerce süren 
saldırıları geri püskürtmeyi başardı.Fakat bir gece şehrin bir grup Kürt sakinlerinin yardımıyla Diyarbakır'a 
girebilmeyi başardı.7-8 Mart agır çarpışma sonrası şehre sızan grup bozguna ugratıldı ve sadece çok azı 
kaçabildi.Kuşatmanın başarısız oldugunu gören Şeyh Said kuşatmanın başarısız oldugunu gördü ve adamlarını
Diyarbakır'dan çekti. 
Lozan antlaşması sırasında İngiltere ile üzerinde anlaşma sağlanamayan Musul sorununun etkisi olduğu 
gösteren çokça belge ve beyan da vardır.Mustafa Kemal zaferden hemen sonra , Lozan konferansı sürerken 
Eskişehir'de yaptığı konuşmada , Musul-Kerkük sorununa değinirken , bu Kürt devleti konusunu da ele almış 
ve şunları söylemiştir: ''Musul-Kerkük kadar önemli olan ikinci konu Kürtlük sorunudur.İngilizler orada bir 
Kürt devleti kurmak istiyorlar.Bunu yaparlarsa bu düşünce bizim sınırlarımız içindeki Kürtlere de yayılır.Bunu 
engellemek için sınırı güneyden geçirmek gerekir'' demiştir. İngiltere başbakanı Lloyd George ise , 19 Mayıs 
1920 ' de San Remo'da yapılan Konferans'ta '' Kürtlerin arkalarında büyük bir devlet olmadıkça varlıklarını 
sürdüremezler ,Türk yönetimine alışmış olan Kürtlerin tümüne yeni bir koruyucu kabul ettirilmesi güç 
olacaktır.İngiliz çıkarlarını , dağlık kesimlerinde Kürtlerin yaşadığı Musul ve içinde bulunduğu Güney 
Kürdistan ilgilendirmektedir.Musul bölgesinin,öteki bölümlerinden ayrılarak yeni bağımsız bir Kürdistan 
Devleti'ne bağlanabileceği düşünülmektedir.Ancak bu konuyu anlaşma yoluyla çözmek çok güç olacaktır '' 
demiştir. Konferans'ta '' Kürtlerin arkalarında büyük bir devlet olmadıkça varlıklarını sürdüremezler ,Türk 
yönetimine alışmış olan Kürtlerin tümüne yeni bir koruyucu kabul ettirilmesi güç olacaktır.İngiliz çıkarlarını , 
dağlık kesimlerinde Kürtlerin yaşadığı Musul ve içinde bulunduğu Güney Kürdistan ilgilendirmektedir.Musul 
bölgesinin, öteki bölümlerinden ayrılarak yeni bağımsız bir Kürdistan Devleti'ne bağlanabileceği 
düşünülmektedir.Ancak bu konuyu anlaşma yoluyla çözmek çok güç olacaktır '' demiştir.