Gidroksihosilalar. Spirtlar. Fenollar. Gomologik qatori, nomlanishi olinish usullari. Tuzilishi, izomeriyasi. Fizikaviy va kimyoviy xossalari. Oddiy efirlar. Ishlatilishi

Degitratlanish reaksiyalari. Ikki molekula spirtni konsentirlangan sul'fat kislota ishtirokida qizdirilsa bir molekula suv ajralib chiqishi hisobiga oddiy efir hosil bo`ladi:
140<sup>0</sup>С Н<sub>2</sub>­SO<sub>4</sub>
С<sub>2</sub>Н<sub>5</sub>ОН + С<sub>2</sub>Н<sub>5</sub>ОН ------------- С<sub>2</sub>Н<sub>5</sub>О С<sub>2</sub>Н<sub>5</sub> + Н<sub>2</sub>О
Radikaldagi vodorod atomi, shu molekulalarning gidroksil guruxi bilan suv hosil qilishi hisobiga to`yinmagan uglevodorodlar hosil bo`ladi.
180<sup>0</sup>С Н<sub>2</sub>­SO<sub>4</sub>
СН<sub>3</sub> – СН<sub>2</sub> – ОН --------- СН<sub>2</sub> СН<sub>2</sub>
Degidrogenlash. Spirt bug`larine yuqori temperaturada (250-300 ⁰C) Pt, temir yoki rux kukunlari ustidan o`tkazilsa, vodorod molekulasini ajratib chiqarish hisobiga birlamchi spirtlardan al'degid, ikkilamchi spirtlardan ketonlar hosil bo`ladi.

Spirtlar yuqori temperaturada alyuminiy oksid katalizator ishtirokida ammiak bilan aminlar hosil qiladi:

Al₂O₃ ⁰C
С₂Н₅ОН +NH₃ --------- С₂Н₅NH₂ + H₂O


Oksidlanish reaksiyasi. Birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi spirtlar bir xil sharoitda oksidlansa, birlamchi spirtlardan aldegidlar, ikkilamchi spirtlardan ketonlar hosil bo`ladi, uchlamchi spirtlar esa oksidlanmaydi. Ammo uchlamchi spirtlar kuchli oksidlovchilar ta'sirida oksidlansa, uglerodlar orasidagi bog` uziladi va spirtga nisbatan kichkina molekulalar hosil bo`ladi:

Ishlatilishi. Metil spirit asosan erituvchi sifatida lak va bo`yoq moddalar tayyorlashda, formal'degid olishda va har xil organic moddalar sintez qilishda xomashyo hisoblanadi.
Etil spirt sintetik kauchuk va bo`yoq moddalar ishlab chiqarishda, farmatsevtika sanoatida, dietilefir, etilxloridlarni olishda va parfumeriya sanoatida ko`p miqdorda ishlatiladi.
Oddiy efirlar
Umumiy formulasi R - O - R` bo`lgan kislorod saqlovchi organic birikmalarga oddiy efirlar deyiladi.
Sistematik nomenklatura bo`yicha oddiy efirlarning nomi kata radikalni to`yingan uglevodorod deb qaralib, uning nomi oldiga ikkinchi kichkina radikalni (R – O alka oksigurux) nomi q`oshiladi.
CH₃ - O - C₂H₅ metoksietan, metiletil efir
C₂H₅ - O - C₂H₅ etoksietan, dietil efir
C₂H₅ - O - C₄H₅ etoksibutan, etil butil efir
Efirlarda radikal izomeriyadan tashqari metamer izomeriya ham bo`ladi.