Geologiya fanlari universiteti foydali qazilma konlari geologiyasi fakulteti foydali qazilma konlarini izlash va qidirishning geofizik usullari yo

VEZ USULINING AMALIYOTDA QO’LLANILISHI


VEZ usulini ishlagan payt, ta’minlovchi A va B elektrodlar orasidagi masofa ketma-ket ortib boradi. A va B masofa oshganda o’rganilayotgan chuqurlik xam oshadi. Shuning uchun uning nomi VEZ usuli deb atalgan. Xar xil AB va MN masofalar bilan pk ning qiymati o’lchansa, chuqurlik bo’yicha geoelektrik kesimni o’rganish mumkin. VEZ usuli 300-500m chuqurlikkacha yotgan kesimlarni o’rganish uchun qo’llanadi.
Odatda ishlar elektrodli gradientli simmetrik moslama yordamida o’tkaziladi. O’lchov ,,0’’ nuqtasida АЭ-72 aspobi o’rnatiladi, sim bilan o’ralgan g’altaklar va batareyalar (o’zgarmas tok manbai) joylashtiriladi.









Ta’minlovchi (AB) va qabul qiluvchi (MN) elektrodlar to’gri chiziq bo’ylab 0 nuqga simmetrik joylashgan xolda yerga qoqiladi va sxema yig’iladi. AB ta’minlovchi elektrodlarga tok yuborib uning tok kuchi (J) o’lchanadi. MN qabul qiluvchi elektrodlar yordamida potensiyallar ayirmasi (▲u) o’lchanadi.
Keyin tuyuluvchi qarshilik:

formulasi orqali hisoblanadi,bu yerda :

(▲u millivoltda, J esa santimetrlarda o’lchangani sababli moslamaning ,,k’’ qiymati 10 ga bulinadi).
Bundan keyin ta’minlovchi elektrodlar orasidagi masofa ketma-ket orttiriladi va xar bitta tuyuluvchi qarshilik pk qiymati aniqlanadi.
AB masofa ish paytida geometric progressiya kabi orttirilib boriladi, MN masofaga uzgarmas buladi. Lekin AB masofa katta bulganda potensiallar ayirmasining (▲u) o’lchangan qiymati juda kichik bulib ketadi. O’lchovning aniqligini kutarish uchun MN masofani AB/3 masofa qiymatlarigacha orttiriladi. MN masofa oshganda, oxirgi 2 ta AB/2 masofa qiymatlariga, oldingi MN masofaga ham o’lchovlar olinadi. Odatda AB/2 masofa 1.5; 2.0; 3; 4.5; 5; 8; 10; 15 ; 25; 45; 60; 80; 100; 150; 250; 325; 500; 750; 1000; 1500; 2000; 3000m va hakozo bulishimi mumkin. AB/2 masofa 1.5 dan 4.5m gacha bulganda MN masofa 1m ga teng, AB/2masofa 4.5 dan 25m gacha bulganda MN masofa 2 m ga teng , AB/2 masofa 15m dan 100 m gacha bulganda MN masofa 10 m ga teng bo’ladi va xakazo.
Vertikal elektr zondlash (VEZ) - bu tadqiqot usuli geofizikaning Elektr qidiruv usuli yordamida amalga oshiriladi va jinslarning nisbiy elektr qarshiligini o'rganishga asoslangan.

Elektrodlar M va N harflar bilan belgilanadi,yerdan tabiiy elektr toklari yo'q, bu oqimlar o'lchash vaqtida suniy ravishda yaratilishi kerak - buning uchun yana ikkita A va B elektrod joyladi va elektrodlar potensial farqi o'lchanadi. A va B elektrodlar taminlovchi elektrodlar deb ataladi va A va B harflari bilan belgilanadi, ulardan oqib chiqadigan oqimning bir qismi qarshilik tufayli toshda "yuqoladi" va uning kattaligi faqat M va N elektrodlaridan chiqarilgan potensial ta'sir qiladi. A, B, M, N elektrodlarining butun kombinatsiyasi, 0 nuqtasi, joriy generator va ulash simlari VEZ o'rnatish deb belgilanadi. Tabiiyki,oqim A elektrodidan B elektrodiga eng qisqa yo’l bilan o'tishga moyil bo’ladi, ammo bu elektrodlar orasidagi masaofani oshirish orqali uningkirib boorish chuqurligini oshirish mumkin.

Agar, turtta yoki ko’p qatlamli kesim ustida VEZ ishlari o'kazilganda turtta yoki ko’p qatlamli egri chizik kuzatiladi. To’rtta yoki ko’p qatlamli egri chiziqlarning turi ularni tashkil etgan uch qatlamli egri chiziqlarning karflari bilan.


UCH QATLAMLI VEZ EGRI CHIZIQLARI

Vertikal elektr zondlash solishtirma elektr qarshiliklarni chuqurlik boʼyicha oʼzgarishini oʼrganishga asoslangan. Bu usul bilan ishlaganda taʼminlovchi va qabul qiluvchi elektrodlar orasidagi masofa asta- sekin kattalashtiriladi, bu oʼz navbatida tokni oʼtishi chuqurligini oshiradi va demak oʼrganish chuqurligi ortadi.

VEZ usulida koʼpincha 4 elektrodli gradientli simmetrik AMNB (MN≤AВ da) moslamadan foydalaniladi.