t a ’m inlovchi reflekslari kiradi. U shbu reflekslarning biologik faolligi
m uhim dir. A gar chaq alo q tu g 'ilg an v aq tda, uning so 4rish funksional
tizimi yetilm agan b o 4Isa (bola m uddatidan ancha ilgari tug'ilgan holatda
yuzaga keladi) unda so4rish refleksini chiqarish uchun choralar k o 'rish
zarurati kelib chiqadi. Aksirish, yo4talish va k o 4zni ochib-yumish reflekslari
yordam ida g o 4dakning nafas y o ila ri ham da k o 4z soqqasidagi uning hayoti
uchun xavfli holatni yuzaga keltirishi m um kin b o 'lg an zarrachalar va
changlar chiqarib yuboriladi. T u g 4ilish vaqtida yetilm agan yoki to 4liq
yetilm agan funksional tizim lar m avjud. G o 'd a k kallasi terisida asab
oxirlariga ega bo'lgan uchlamchi asab, tug'ilish vaqtida o'ziga xos bo'lgan
funksiyalarni bajarishga tuzilmaviy va funksional jihatdan tayyor bo'lm as
ekan. Buyrak innervatsiyasida geteroxroniya,
sim patik innervatsiyaning
yetilishini, ilgarilab ketishi ko'rinishida nam oyon bo'ladi, parasim patik
innervatsiya (adashgan asab) esa, faqatgina 15-16 yoshga kelib yurak
faoliyatini boshqarishda to'liq qatnasha boshlaydi.
O dam rivojlanishining uzluksiz jarayonida bunday geteroxron yetilishi
va fu n k sio n a l tiz im larn in g alm ash ish i u zo q m u d d a tli filogenez va
ontogenez h a m d a evolyu tsio n q a y ta o 'z g a ris h la rd a
m oslashish nin g
progressiv shakllarini nasliy m ustahkam lanishi oqibati hisoblanadi.
P .K .A n o xin nin g fikri b o 4yicha, tu g 'ilish vaqtiga kelib, to 'la q o n li
f u n k s io n a l tiz im q u y id a g i b o 'g 'i n la r g a ega b o 'lis h i k e ra k : b o la
organizm ida bo'ladigan o'ziga xos t a ’sirlarni qabul qila olish qobilyatiga
ega b o'lg an
retseptor apparatlar; asab tizimining o'tkazuvchi qismlari;
m arkaziy n eyronlararo aloqalar; periferik ishchi a p p a ra tla r va qay tar
afferent axborotni t a ’m inlovchi afferent ap p aratlar birligi.
Tuzilmaviy
rivojlanishning geteroxron ja ra y o n la ri tizim ichida ham (y a ’ni b itta
funksional tizim doirasida), tizim lararo (yani alohida tuzilmaviy hosilalar
organizm ning p o stn a to l rivojlanishining tu rli d a v rla rid a unga z a ru r
bo'lganda) ham bo'lishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: