FiRİdun bəy köÇƏRLİ

 

49 

Gecə-gündüz dincəlməyib sürərdi. 

Karvanda bir dəvə, bir də bir eşşək, 

Arıq düşmüş idi mənim yabım tək 

Necə ki, qüdrəti var idi getdi, 

Aqibət işləri bir yerə yetdi. 

Sağrısına əgər vursan yüz şallaq. 

Götürməzdi ayağı üstündən ayaq. 

Sahibləri çulun, alığın soydu, 

Apara bilməyib, yol üstə qoydu. 

Ahəstə-ahəstə üftanü xizan, 

Çəkilib bir səmtə tutdular məkan. 

Basəfa yer idi, ələfzar idi, 

Türfə-türfə ot, ələfi var idi.  

Yedilər, içdilər bir neçə müddət, 

Apardılar ləzzət, sürdülər vəhdət. 

Xilas olub rənci-bənnadəmdən, 

Zülmi-peydər-peydən, cövrü sitəmdən. 

O qədər kökəldi hər iki heyvan, 

Guya ki, hər biri kuhi- Bağrıqan. 

Sağrısında, yəlpiyində ət qat-qat, 

Dönübən qaşına bilməzdi, heyhat! 

Bir gün eşşək dedi: “Ey dəvə qardaş, 

İstərsən savaşma, istərsən savaş. 

Xatirimə düşüb ahəngi-tazə, 

Meylim var ki, qalxam şuri-şahnazə. 

Həvayi-zövq ilə bir neçə əfrad, 

Oxuaym sövt ilə hırçi badə-bad”. 

Dəvə dedi: “Bu nə sözdür, ay əhməq, 

Müsəmma imişsən, isminə əlhəq! 

Güclən qurtarmışıq rəncü təəbdən, 

Növi-bəşər eylədiyi qəzəbdən. 

Ötüb keçən əgər eşidə səsin, 

Ol qədər yük çatar, çatlar nəfəsin. 

Əmanət, əmanət, keç bu sevdadan, 

Bihudə fikirdən, əbəs binadan”. 

Etməyib dəvənin öydün qəbul, 

Qulağın şəkləyib xəri-biüsul, 

Bir növ anqırmaq qoydu ki, bara, 

Səs düşdü səhralara, dağlara. 

İttifaq, yol ilə keçirdi karvan, 

Eşidib çarvadar dağıldı hər yan. 

O kolu, bu kolu basıb tapdılar,  

Sevinə-sevinə minib çapdılar. 

Hər birinə bir ağır yük çatdılar, 

Bizləyə-bizləyə köçə qatdılar. 

---

 

50 

Yeddi-səkkiz ayda xamlamışdı xər, 

Qolları çəng olub qaldı, müxtəsər. 

Yükünü dəvənin üstə yıxdılar, 

Yavaş-yavaş yol yuxarı çıxdılar. 

Yoxuşun başına qalmışdı əndək, 

Yeriyə bilməyib lap durdu eşşək. 

Dedilər: qoymarıq burda qalsın xər, 

Aparsaq bir böyük məbləğə dəyər. 

Onu da qoydular dəvə üstünə, 

Uçurumaşağı sürdülər yenə. 

Qatlayıb boynunu dedi: “Ey həmdəm! 

Mənə səndən yetdi bu zülmi sitəm. 

Nəsihət eylədim, annadın qərəz, 

Dedi: tərkü-adət mucibi-mərəz

1

 

Dedim ki, anqırma, qalxdın həvayə,  

Nahaq yerə saldın bizi bəlayə, 

Əlavə, yükünü aparmadın sən, 

Barkeş deyildim sənə, qoduq, mən! 

O da hələ qalsın, quru boş özün 

Yol ilə getməyə nə idi sözün? 

İndi ki, quyruğun basdın ilanın, 

Canı çıxsın gərək altda qalanın. 

Mənim də könlümə düşübdü tazə 

Tərənnümə gəlib duram canbazə, 

Bir zaman təvəkkül təala deyim, 

Qulağımı qırpıb bir az lökləyim”. 

Dedi: “Ey sərxeyli-külli-heyvanat! 

Eyləmə bu işi heyhat, heyhat! 

Məsəli-məşhurdur – kiçikdən xəta 

Baş verib həmişə, böyükdən əta”. 

Dolmuşdu dəvənin qəlbi kin ilə. 

Var idi kədəri ol bidin ilə 

Lökləməyin binasını qoyan tək, 

İp, imlıq, qırılıb, uçqundu eşşək, 

Dəyib dağa, daşa dağıldı dər-dəm, 

Gərək ibrət edə bu işdən adəm. 

Böyüklər pəndinə baxmaya hər kəs, 

O kəsdən bilmərrə əlaqəni kəs. 

Guş etməsən, nasehlərin sözünə, 

Toxunur aqibət bəla özünə. 

Bir dəxi danışsa hər kim bihəngam 

Başı qilü-qaldan qurtarmaz müdam. 

________________ 

1.

 

Adəti tərgitmək mərəz törədər. 

 

---

 

51 

 

Var isə kəmalın, söyləmə əfzun, 

Bu səbəblə yarar tökülsə dəva”. 

Kəklik səsin çıxarmasa, mən zamın, 

Onu tuta bilməz dağlarda laçın”. 

 

M ə s ə l: 

 

Bablı babın tapmasa, işi ah-vay ilə keçər. 

  

 

TÜLKÜ VƏ ġĠR 

 

Əyyami-sabiqdən edim hekayət, 

Müstəme olanlar aparsın ləzzət. 

 

Çin bəhrində bir cəzirə var idi, 

Ziyadə basəfə ələfzar idi. 

 

Tən edərdi ol behişti-bərinə. 

Aləmdə yox idi ona qərinə. 

 

Tutmuşdu həşərat ol mülkü vətən, 

Türfə canəvərlər salmışdı məskən. 

 

Təqdiri-qəzadan bir şir, ittifaq. 

Gözəl sərzəmini eylədi yataq. 

 

Sair heyvanata tən oldu məaş, 

İçlərinə düşdü aşübü şərxaş. 

 

Gündə üçün, dördün qovub tutardı, 

Yeyib, gəlib öz yerində yatardı. 

 

Yığılıb bir yerə oldu fərahəm, 

Cəzirədə nə var isə bişü kəm. 

 

Binayi-məşvərət etdilər ağaz, 

Axırda tutdular bu sözü mümtaz: 

 

“Bizdə yox onunla qüdrəti-cədəl, 

Ya gərəkdir çəkək bu vətəndən əl. 

 

Ya qoyaq onunla binayi-saziş, 

Dolanıb arxayın, edək güzariş. 

---

 

52 

Pərişan olmasın, bari, sağımız, 

Yüyürməkdən saf əridi yağımız”. 

 

Çox keçdi arada dəlil, dəlail, 

Küllühüm bu əmrə oldular qail. 

 

Tülküyə dedilər: “Ey yari-pürfən! 

Bu təklifi bizdən qəbul eylə sən. 

 

Çünki onlar ilə başdan, binadan, 

Birevli kimisiz ata-babadan. 

 

Düşəndə eylərlər sizə məsləhət, 

Xahi aşikar xahidə xəlvət. 

 

Dur, bu gün varid ol hüzuri-şirə, 

Rəhmin gəlsin binəvayə, fəqirə. 

 

De ki, ey sərhəngi-külli-dirrəndə! 

İnsafü mürüvvət yoxdurmu səndə? 

 

Güzarın düşübdür bizim vətənə, 

Canisarıq hamı, haq bilir, sənə. 

 

Var xəlfəyə təəllüqü Bağdadın, 

Neçin yamanlıqla çəkilsin adın? 

 

Sülhü səlah ilə düzələ bir kar, 

Bu qəhrü qəzəbin nə surəti var? 

 

Kimdir səndən müzayiqə edə can, 

Keç bu mərhələdən aman, ələman! 

 

Nə layiqdir sənin kimi sərvərə, 

Bais ola belə nahaq işlərə; 

 

Yol kəsə dəmbədəm həramilər ək, 

Vura, tuta, yıxa müxlisin görcək. 

 

Şah istəsə olsun rəiyyət abad, 

Gərək ola aralıqda qərardad. 

 

Sən ağa, biz sənə bəndeyi-fərman, 

Zilli-himayətdə qoy gəzək hər yan. 

 

---