Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
porşenlə silindrin arasından keçərək onun bir hissəsindən digər hissəsinə axır. Bu zaman porşenin hərəkət müqaviməti onun sürətinə düz mütənasibdir (bax, cədvəl 1.3). Sen-Venanın ideal-plastik cismi bir-birinə sıxılmış iki lövhədən ibarət element şəklində təmsil oluna bilər. Lövhələrin nisbi yerdəyişməsi zamanı onlar araında lövhələri sıxan qüvvədən asılı olmayan sabit sürtünmə qüvvəsi yaranır. Sen-Venan cismi yerdəyişmə gərginliyi müəyyən kritik qiymətdən ‒ τ A axıcılıq həddindən artıq olduqda deformasiya etməyə başlayacaqdır və bundan sonra element istənilən sürətlə hərəkət edə bilər. Mürəkkəb cismin reoloji davranışını onun komponentlərinin xassələrindən asılı olaraq izah etmək üçün, yalnız bir fiziki-mexaniki xassəyə malik olan sadə ideal cisimlərin yuxarıda nəzərdən keçirilmiş modellərini
müxtəlif kombinasiyalarda birləşdirmək olar. Bu elementlər paralel və ya ardıcıl şəkildə birləşdirilə bilər. Əsas mürəkkəb modellər bunlardır: elastik-plastik cisim; Kelvin-Foyqt və Maksvel özlü-elastik cismi; Binqam, Şvedov və Şvedov-Binqam özlü- plastik cismi (şəkil 1.6).
ilə və Sen-Venan elementinin axıcılıq həddi τ A ardıcıl birləşməsindən alınır. τ < τ A olduqda materialın elastiki deformasiyası, τ = τ A olduqda plastik axması baş verir. Kelvin-Foyqt və Maksvel özlü-elastik cismi elastik Huk elementinin elastiklik modulu G ilə və Nyuton özlü elementinin η özlülüyü ilə paralel birləşməsi zamanı alınmış mexaniki model vasitəsilə təqdim olunmuşdur (şəkil 1.6,b). Dartılma nəticəsində yay uzanır, porşen isə mayedə hərəkət etməyə başlayır. Porşenin bu hərəkəti mayenin özlü müqaviməti ilə bağlıdır, buna görə də yayın tam uzanması dərhal baş vermir. Yük aradan qaldırılan zaman, yay öz ilkin uzunluğuna qədər sıxılır, lakin mayenin özlü müqaviməti nəticəsində bu, bir qədər zaman tələb edir.
Kelvin-Foyqt cisminin riyazi modelinin yazılışı üçün o hal əsas götürülür ki, elementlərin paralel birləşdirilməsi zamanı mürəkkəb cismin deformasiyası γ KF
hər bir elementin deformasiyasına paraleldir, ümumi elementin gərginliyi τ KF isə hər bir elementin gərginlikləri cəminə τ H və τ N bərabərdir. Buna əsasən aşağıdakı tənliklər sistemi alınır: γ KF = γ H = γ N τ KF = τ H + τ N (1.11)
Biz Huk (H) və Nyuton (N) elementləri üçün əvvəllər yazılmış riyazi modellərdən istifadə etsək alarıq:
H = G γ H 20
τ N = G γ N (1.12)
(1.11) və (1.12) tənliklərini nəzərdən keçirsək, biz sonda Kelvin-Foyqt cismi üçün riyazi reoloji model almış olarıq:
= G γ + ηγ (1.13)
burada: G – yerdəyişmə zamanı elastiklik modulu, Pа; γ – bucaq deformasiyası; η – Nyuton özlülük, Pа∙s.
a)
q) d) e)
Şəkil. 1.6.
Reoloji materialların mexaniki modelləri.
v) Maksvel modeli; q) Şvedov-Binqam özlü-plastik modeli; d) Binqam modeli; e) Şvedov modeli
G τ Т
η b) G η v) η τ Т
η τ Т G η τ Т G G Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|