Fazil Osmanov
Yüklə 376,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4 saylı torpaq qəbir
9 Qazıntı sahəsinin Ģərq kənarında 1 metr dərinlikdə 4 saylı torpaq qəbir aĢkar edilmiĢdir. Həmin dərinlikdə xam torpağın üstü daha doğrusu basdırılmıĢ Ģəxsin qarĢısında od yandırıldığı torpaq üzərində yanğın izinin qalmasından məlum olmuĢdur. Bu 4 saylı torpaq qəbirdə maddi-mədəniyyət qalıqları tam kompleks Ģəkildə əldə edilmiĢdir. Hərçənd plantaj Ģumu zamanı materialların sınması halı olmuĢsa da, onlar öz əvvəlki yerlərindən tərpədilməmiĢdir. 4 saylı torpaq qəbiri xam torpaqda qazılmıĢdır. Bu qəbir 1,3 metr dərinlikdə yerləĢir. Qəbirdə ölü Ģərq-qərb istiqamətində olmaqla baĢı Ģərqə doğru sağ böyrü üstdə bükülü Ģəkildə qoyulmuĢdur. Buradakı maraqlı cəhətlərdən biri ondan ibarətdir ki, insan skeleti ilə üz-üzə bir qoyun skeleti də aĢkar edilmiĢdir. Axirət dünyaya inancla əlaqədar olaraq qurban verilmiĢ qoyun da ölü ilə qəbirdə, onun önündə dəfn edilmiĢdir. Bundan baĢqa mərhumu çoxlu müxtəlif gil qablar, dəmir nizələr və habelə mis bəzək Ģeyləri müĢaiyət etmiĢdir. 30-a yaxın gil qab içərisində əl ilə hazırlanmıĢ iri küplərdən kiçik tayqulp dopu, süddan formalı gil qablar kimi müxtəlif saxsı məlumatı əsasən baĢı yanında düzülərək, üç ədəd qab isə iri küp, ağzı bir növ lülək formada olan novçalı qab və iki qulplu matra ayaqları istiqamətində qoyulmuĢdur. Ölünün baĢı yanında qoyulmuĢ gil qabların içərisində heyvan (əsasən xırda buynuzlu heyvan sümükləri) var idi. Bundan baĢqa həmin qabların arasında həm iri buynuzlu, həm də xırda buynuzlu heyvanların ayaq sümükləri aĢkar edilmiĢdir. Skeletin qarĢısında (baĢ hissədə) bir dəmir oraq, mis halqa və qoyunun boğazına doğru tuĢlanmıĢ nizə ucluğu qoyulmuĢdur. Sol əlinin orta barmaqlarında bir mis üzük də var idi. Bütün bu vəziyyətlərə görə belə bir təsəvvür əmələ gəlir ki, həmin qəbirdə basdırılmıĢ adam (bunu eyni zamanda həmin ərazinin ümumi əhalisi Ģəxsində də götürmək lazımdır) maldarlıqla, əkinçiliklə və hərbi iĢlərlə də məĢğul olmuĢdur. I yoxlama qazıntı sahəsi adlandırdığımız yerdə dörd ədəd torpaq qəbiri aĢkar edilib öyrənildikdən sonra “Nüydi düzü”nün bilavasitə yaĢayıĢ üçün xarakterik yerinin, tikililərinin aĢkar edilməsi ilə əlaqədar burada qazıntı dayandırıldı və bir qədər Ģərqə doğru, təqribən 70 m-lik bir məsafədə II qazıntı nöqtəsi qeyd edilmiĢdir. Bura məhz ona görə seçilmiĢdir ki, yerin üstündə çoxlu dən daĢları, daĢ qablar, bünövrə daĢları (yonulmamıĢ), iri küp sınıqları, yanıq izləri və habelə suvaq parçaları müĢahidə olunmuĢdur. Burada da əvvəlki qazıntı sahəsində olduğu kimi 6x6 m-lik bir qazıntı sahəsi götürüldü. Bu sahənin yaĢayıĢ yeri üçün seçilməsində Xınıslı arxeoloji ekspedisiyasının rəisi Cabbar Xəlilovun da göstəriĢi olmuĢdur. 6 6 Eyni zamanda ġamaxıda arxeoloji qazıntı iĢləri aparılan zaman Cabbar Xəlilov, Ġlyas Babayev, Abdulla Orucov, Adil Vahidov və s. yoldaĢlar abidələrlə tanıĢ olmaq üçün qazıntıda bir gün olmuĢlar. Bundan baĢqa Rəhim Vahidov da bu abidələrlə yerində tanıĢ olmuĢdur. 10 Ümumiyyətlə, “Nüydi düzü” yaĢayıĢ yerində mədəni təbəqə demək olar ki, lap yer səthindən baĢlayır. Bu, ilk baxıĢda bir qədər qəribə görünsə də bizim qədim insan fəaliyyəti olan torpaq qatına lap yer səthinin üstündə götürmək üçün müəyyən əsaslarımız vardır. “Nüydi düzü” yaĢayıĢ yeri dağətəyində (bura dağlıq da demək olar) yerləĢməsinə baxmayaraq yüksək yerdə olub, külək sovruğu və yağıĢ sularının asanlıqla aĢılaya biləcəyi bir yerdədir. Ehtimal ki, burada yer səthi üzərində təbii təbəqələĢmə çox zəif getmiĢdir. Yerlilərin söylədiyinə əsasən qıĢ zamanı qar yağdıqda külək onu dərhal sovurub ətraf dərələrə doldurur. II qazıntı sahəsində (üstdən) 0,3 metr dərinliyə qədər qara torpaq, onun altında 0,1 metr qalınlıqda yanğından qızarmıĢ qırmızı torpaq, sonra 20-35 sm içərisində kömür qırıntıları olan qara torpaq davam edir. Bundan sonra baĢlayan sarı torpaq qatının bəzi yerlərində kömür qarıĢıqlı torpaq qatı müĢahidə olunmuĢdur ki, bu da quyu, yaxud küp basdırılmıĢ yerlərdir. Qazıntının Ģərq kənarında 0,6-0,7 dərinlikdə çox da iri olmayan çay daĢlarından hörülmüĢ binanın bünövrə hissəsi aĢkar edilmiĢdir. ġimal-cənub istiqamətində 5 metr uzunluqda aĢkar edilmiĢ hörgünün eni 60 sm-dir. Bu daĢ hörgünün cənuba doğru uzanan 4 metrlik məsafədən Ģərqə doğru həmin divara perpendikulyar olmaqla digər bir daĢ divarın hörgüsü də aĢkar edilmiĢdir. Həmin daĢ hörgü 1 m-ə qədər davam edərək ondan sonra pozulmuĢdur. Bu divar qalınlığına görə onun dördkünc binaya məxsus olduğunu göstərir. Arakəsmə divar hörgüsü isə çoxotaqlı mənzillərin də varlığı haqqında təsəvvür yaradır. Bünövrədə iĢlədilmiĢ daĢlar təqribən eyni ölçüdə olub yonulmadan istifadə edilmiĢdir. Onlardan bəzisinin kəllələrindən qopardılma, çapılma izləri də müĢahidə edilmiĢdir. DaĢ hörgü aĢkar edilən yerdə saxsı məmulatı və baĢqa maddi-mədəniyyət qalıqları çox seyrək olub, yalnız izləri üstünlük təĢkil edir. Bununla belə qeyd edilməlidir ki, həmin sahədə qazılmamıĢ müxtəlif cinsli daĢlardan düzəldilmiĢ dən daĢları daĢ qablar, saxsı qırıqları müĢahidə olunmuĢdur. Divarın qərb kənarından çoxlu miqdarda çubuq hörgüyə suvanmıĢ suvaq parçaları əldə edilmiĢdir. Buradan belə bir fikir yaranır ki, həmin mənzilin bünövrəsi və çox güman ki, üst divarları da çay daĢlarından hörülmüĢ, bəzən divarları çubuq hörgü və suvaqla hamarlandırılmıĢ arakəsmələrdən ibarət olmuĢdur. Divarın qərb kənarında aĢkar edilmiĢ iri təsərrüfat küpünün içərisindən yoğun palıd ağacı kömürünün tapılması və ərazinin bilavasitə meĢələr arasında yerləĢməsi onun damı və baĢqa hissələrinin tikilməsində ağac materialından geniĢ surətdə istifadə edildiyinə Ģübhə doğurmur. Təsəvvür etdiyimiz divarların qərb tərəfinin Ģimal küncündə nazik lövhə Ģəklində daĢlar odun təsirindən yanıb qaralmıĢdır. Burada baĢqa yanıq izləri, gil qatı da çoxdur. Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi mədəni təbəqənin dayazda olması və üzüm bağı üçün dərin Ģum sürüldüyündən nəinki ocaq yerləri, eləcə də baĢqa qırıqlar və ilkin formasını itirmiĢdir. Odur ki, burada kiçik qazıntı vasitəsilə Yüklə 376,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|