Farg'ona vodiysida istiqlolchilik xarakatim ularning namoyondalari mundarija

Xulosa

Farg’ona umumiy lashkari Islom raisi Jahongir Shermuhammadbek”¹.
Ro’zimuhammadbek Anvar Posho tomonidan katta xurmat va ehtirom bilan kutib olindi. Ro’zimurodbekning besh yillik harbiy tajribasi borligini dovyurakligi, salohiyatini eshitib bilgan Anvar Posho uni oldingi safda jang qiladigan fidoyilar bo’ltagiga qo’mondon etib tayinladi. Ro’zimuhammadbek o’z vazifasini a`lo darajada bajarib, vatan ozodligi dini islom yo’lida qanday jang qilish kerakligini amalda ko’rsatdi. Uning mahorati, qahramonligi Sharqiy Buxoroning ba`zi qo’rboshilarida xasad hissini ham uyg’otdi. U Anvar Posho bayrog’i ostida besh oy jang qilib, nomi tillarda doston bo’ldi.
Anvar Poshoning kelishi, milliy-ozodlik harakati boshqaruvini o’z qo’liga olishi bu harakatning butun O’rta Osiyo bo’ylab avj olishiga turtki bo’ldi. Kichik bir Farg’onani eplolmay turgan Sho’ro qo’mondonligi endi butun Turkiston o’lkasi bo’ylab janglar olib borishga majbur bo’ldi.
1922 yilning may oyida Shermuhammadbek Baliqchi atrofida va Sirdaryo sohilida qattiq janglar olib bordi. Iyun oyi boshlarida qizillar G’orbuvo tomon harakat qilishga majbur bo’ldi.
G’orbuvo uchun qonli janglar yigirma besh kun davom etdi. Bu jang ham milliy-ozodlik kurashi tarixidagi eng yirik va qonli janglardan biri sifatida tarix sahifalarida qoladi. Shermuhammadbek qo’shini fidokorona jang qildi. Biroq kuchlar teng emas edi. Qizillarga yangi-yangi kuchlar qo’shilaverardi, qo’rboshining esa barcha imkoniyatlari sarflab bo’lindi. Xullas, bu janglarda ozodlik jangchilaridan uch ming nafari shahid ketadi, bir ming besh yuztasi asir olinadi. G’orbuvo, Yakkatut, Bo’ston, Bo’zala va yana bir necha qishloq birin-ketin qo’lgan ketdi. Shermuhammadbek qon kechib, qizillar ta`qibida Oltoyga chekinishga majbur bo’ladi<sup>1</sup>. Ushbu mashum yigirma ikkinchi yilning yoz oylarida Muhitdinbek ham katta zarbaga uchradi. Buning ustiga Muhitdinbek va Isroil qo’rboshi o’rtasida nizo chiqadi. Bu nizoni o’zidan boshqa hech kim tugata olmasligini Shermuhammadbek Oloyga ketayotgan paytda Asakada to’xtaydi va ular o’rtasidagi adovatga chek qo’yadi.
Bu vaqtda qizil armiyaning bir necha dviziyasi uni ta`qib etib, ketma-ket Asakaga yetib keladi. Shermuhammadbek yo’l-yo’lakay jang qilib, O’sh orqali O’zganga yetib keladi. Qizillar O’zganni o’rab oladilar, jang 15 iyuldan 25 iyulgacha davom etadi. 25 iyul kuni Anvar Poshodan chopar kelib, bir amallab O’zganga kirishga muvaffaq bo’ladi va Poshoning maktubini unga topshiradi. Ma`lum bo’lishicha Anvar Posho ham og’ir ahvolda qolgan va madad kuchi yuborishini iltijo qilgan.
Shermuhammadbek o’zining ahvoli nihoyatda og’ir bo’lishiga qaramasdan, qorovul qo’rg’onida ikki ming yigit bilan turgan Nurmuhammadbekka chopar yuborib, Anvar Poshoga yordamga borishini buyuradi. Nurmuhamadbek ertasi kuniyoq Oloy orqali Qorateginga yo’l oladi.
Shermuhammadbek 25 iyulda bir amallab qamalni yorib chiqishga muvaffaq bo’ladi va avval janubga so’ngra janubi-g’arb tomonga, ya`ni Oloyga yo’l oladi. Shermuhammadbekni tirik yoki o’lik holda qo’lga olish haqida qattiq topshiriq olgan qo’mondon Yudin uni izma-iz ta`qib etadi. Shermuhammadbek talofat berishga qaramay, ularga bas kelib, Oloy vodiysiga o’tadigan Art dovoniga chiqib olishga muvaffaq bo’ladi. Yudin bilan izma-iz kelayotgan brigada ta`qibni davom ettiradi.
Janglar Oloy vodiysida ham davom etadi. Shermuhammadbek bu janglarda ham katta talofat beradi. Janglar davom etib turgan bir paytda sovuq xabar yetib keladi: Anvar Posho qizillar bilan jang asnosi shahid bo’libdi. Unga yordam uchun ketayotgan Nurmuhamadbek Qorateginga yetganda shu xabarni eshitib, to’xtab qolibdi va zudlik bilan akasiga bu xabarni yetkazibdi.
Farg’onadagi ahvol tang bo’lib qolgan vaqtda Shermuhammadbek o’zi ham Anvar Posho bilan yelkama-yelka jang qilish uchun Sharqiy Buxoroga ketish, sharoitga qarab, kelgusi bahorda yana Farg’onaga qaytish, iloji bo’lsa Anvar Poshoni ham o’zi bilan olib ketish edi.