ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
Bütün hazırlıq işləri görüldükdən sonra axşam yeməyinə başladılar. Ertəsi gün düşərgə sakinləri yenidən ova getməyi qərara aldılar. Çünki ov etmək üçün münasib alətlər hazırlanmışdı, həm də qışa hazırlıq görmək lazım idi. Bu dəfə qışın sərt olacağı gözlənilirdi. Düşərgədə olan 16 nəfərdən 9 nəfəri bu gün ova gedəcəyini bildirdi. Qalanları isə düşərgədə qalıb başqa təsərrüfat işləri ilə məşğul olmalı idilər. Bu dəfə Araz dərəsində ov etmək qərarına gəldilər. Çünki burada ov etmək üçün əlverişli şərait var idi. Eyni zamanda qədim insanların bir qrupu buradan alət hazırlamaq üçün daş toplayarkən bir sürü mağara ayısı görmüşdülər. Bu dəfə bir neçə mağara ayısı ovlamaq lazım idi. 3 yerə ayrıldılar. Ətrafda 3 mağara ayısı görünürdü. Onları Araz dərəsinin sıldırım yerinə qovmağa başladılar. Bu zaman ayıların ikisi yıxıldı, biri isə başqa tərəfə qaçdı. Yerə yıxılmış ayılara iri daşlarla zərbələr endirdilər. Beləliklə, ovçular öldürdükləri 2 mağar ayısını ayrı-ayrı hissələrə bölməyə başladılar ki. Günəşli düşərgəsinə aparmaq rahat olsun. Sonra hərəsi bir hissə götürüb düşərgəyə yollandılar. Yol boyu bugünkü ovun olduqca yaxşı keçdiyindən danışdılar. Birdən qaya sığınacağına söykənmiş mağara ayısı diqqəti cəlb etdi. Ovçular bu ayını da ovlamağı qərara aldılar. Qayanın yuxarı hissəsinə qalxıb iri qaya daşları ilə ayıya zərbələr endirməyə başladılar. Beləliklə, III mağara ayısı da ovlanmışdı. Sonuncunu da ayrı-ayrı hissələrə bölüb, düşərgəyə yollandılar... Günəşli düşərgəsində qalanlar əmək alətləri hazırlamaqla məşğul idilər. Birdən onlardan birinin diqqətini kənara tullanmış heyvan sümükləri cəlb etdi. Xeyli fikirləşdikdən sonra qədim insan sümükdən alət hazırlamaq qərarına gəldi. Bunun üçün o, iri bud sümüyü götürdü və onu daş alətlə yonmağa başladı. Həmin sümüyün aşağı hissəsini iti formaya salıb, ondan istifa 23 də etməyə başladı. Bu hadisə ibtidai insanların həyatında yeni mərhələnin başlanmasına səbəb oldu. İndi artıq ibtidai insanlar ovlanmış heyvanların sümüklərindən hazırlanmış alətlərin meydana çıxması qədim əcdadlarımızın həyatında mühüm rol oynamış oldu. Bu tarixi hadisə 250 min il bundan əvvəl baş vermişdi. Yəni ilk dəfə olaraq qədim insanlar sümükdən alət hazırlamağa 250 min il bundan əvvəl başlamışlar. İlk zamanlar qədim insanların sümükdən hazırladıqları alətlər olduqca kobud və primitiv olmuşdur. Lakin sonralar sümükdən hazırlanmış alətlər təkmilləşməyə başlamış və yeni-yeni alətlərin meydana çıxmasına səbəb olmuşdur. Bu proses insan beynin,, təfəkkürünün inkişaf etməsi ilə əlaqədar idi. Qədim ulu babalarımızın inkişaf prosesi onların hazırladıqları əmək alətlərində cəmləşmişdi. Əmək alətləri öz-özlüyündə inkişaf edə bilməzdi. Bu, məhz insan beyninin, təfəkkürünün və təcrübəsinin inkişafı ilə əlaqədar idi. Aparılan elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, bəşəriyyətin ilkin çağlarında ulu sakinlərin əsas əmək alətləri daş və sümüklərdən hazırlanmışdır. Bunların meydana çıxmasının ibtidai sakinlərin inkişaf prosesində mühüm əhəmiyyəti olmuşdur. Yazılı mənbəsi olmayan bir dövrün tarixi məhz daş və sümükdən hazırlanmış alətlər vasitəsilə öyrənilir və tədqiq olunur. Ona görə də bəşəriyyətin səhəri ibtidai sakinlərin ilk əmək aləti hazırlamasından başlanmışdır. Maraqlıdır ki, ibtidai adamlar çay daşlarından və sümükdən hazırladıqları alətlərlə yanaşı ağac süngülərdən də istifadə etmişlər. Lakin ağacdan hazırlanmış alətlər tez sıradan çıxdığından qədim vaxtlardan bu günə qədər gəlib çatmamışdır. Elmi araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, insanlığın ilk çağlarından bu günə qədər bəşər tarixi müxtəlif inkişaf mərhələlərindən keçmişdir. 24 Bəşəriyyətin keçdiyi inkişaf tarixi ayrı-ayrı arxeoloji mədəniyyətlərə ayrılıb və bu əsasda tədqiq olunmaqdadır. Aparılan elmi tədqiqatlar zamanı bəşəriyyətin keçdiyi Olduvay, Quruçay, Aşel, Mustye, Solyutre, Madlen, Mezolit, Neolit, Eneolit, Tunc və başqa inkişaf mədəniyyətləri müəyyən olunmuşdur. 25 OLDUVAY MƏDƏNİYYƏTİ Son 20-25 ildə dünyanın müxtəlif ölkələrində aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində insanlığın formalaşması mərhələlərinə aid zəngin elmi materiallar aşkar olunmuşdur. Əvvəllər ilk ibtidai insanın 800 min il bundan əvvəl çay daşından əmək alətləri hazırlamaları göstərilirdi. Məhz bu son elmi materialların təhlili nəticəsində ən qədim insanların çay daşlarından ilk dəfə olaraq 3 milyon il bundan əvvəl əmək alətləri hazırlamağa başlamaları müəyyən edilmişdi. Bunu tapılan zəngin maddi mədəniyyət nümunələri də sübut etmişdir. Hazırda ən qədim ibtidai insan uzun müddət deyildiyi kimi İndoneziyanın Yava adasından tapılmış pitekan- trop deyil, Şərqi Afrika ərazisindən aşkar olunmuş Homo habilis hesab olunur. Eyni zamanda əgər pite- kantropun yaşı 800 min il bundan əvvəldən hesab olunurdusa, Homo habilis tipli ibtidai adamların, 2,6-3 milyon il bundan əvvəl yaşaması müəyyən olunmuşdur. Məhz bu elmi materialların tədqiqi nəticəsində ən qədim ibtidai insanların çay daşlarından ilk dəfə əmək alətləri hazırlamağa başladığı dövr 3 milyon il bundan əvvələ aid edilir. Bu baxımdan Şərqi Afrikanın Tanzaniya, Efiopiya və başqa ərazilərində aparılan arxeoloji tədqiqat işləri xüsusi maraq doğurur. Hazırda dünyanın ən qədim ibtidai insan məskənlərindən biri Olduvay düşərgəsi hesab olunur. Olduvay abidəsi Şərqi Afrikada, Tanzaniyanın şimalında, Eyasi gölündən 36 km şimal-şərqdə yerləşir. Olduvay möhtəşəm dərədən ibarətdir. Burada hələ 1911-ci ildə heyvan sümükləri aşkar olunmuşdur. Olduvay dərəsində aparılan elmi axtarışlar zamanı qədim daş dövrünün müxtəlif mərhələlərinə aid arxeoloji təbəqələr və daş alətləri tapılmışdır. Olduvay dərəsində arxeoloji qazıntı işləri 1931-ci ildən başlayaraq Luis Liki tərəfindən aparılmışdır. Onun burada apardığı arxeoloji tədqiqat işlə 26 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|