Entomologiya p65
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
77 A. Sheraliyev ToshDAU professori sifatida mikologiya, fitopatologiya sohasida 1974-yildan boshlab olib borgan ilmiy ishlari va pedagogik faoliyati davomida o‘simliklarning kasalliklariga bag‘ishlangan 180 dan ortiq ilmiy, o‘quv uslubiy ishlarni yaratgan. Uning “Tutning fuzarioz kasalligi” (1991), ”Fitopatologiyadan amaliy mashg‘ulotlar” (2003), “Umumiy va qishloq xo‘jalik fitopatologiyasi” (2004), “Mikroorganizmlar fiziologiyasi” (2005), “Texnik ekinlar kasalliklari” (2006), “O‘simliklar immuniteti” (2007), “Tut kasalliklari va hasharotlari” (2007), “Fitopatologiya” (2007), “Qishloq xo‘jalik ekinlari karantini” (2007) kabi darsliklari Respublikada o‘simliklar himoyasi va karantini bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashda o‘quvchilarga manzur bo‘lmoqda. Vertitsilum zamburug‘ining ixtisoslashuvi masalasi V.F.Idessis tomonidan o‘rganilishi asosida bu zamburug‘larning turli oilalarga mansub o‘simliklarni kasallantirish xususiyati aniqlangan. M.G. Gulyamova tuproqda uchraydigan vertitsilum zamburug‘ining 17 ta turini aniqlab, tadqiqotlar asosida vertitsilum zamburug‘iga nisbatan antagonistik xususiyatga ega b o ‘ l g a n s a p r o t r o f z a m b u r u g ‘ l a r n i n g x u s u s i y a t l a r i d a n foydalanishni tavsiya etgan. G.S. Bashirova Sirdaryo viloyati sharoitida tuproqda hayot kechiruvchi zamburug‘lar 177 turga mansubligini aniqlab, tuproq sharoitining o‘zgarishi, o‘zlashtirish darajasi zamburug‘lar turlar tarkibining o‘zgarishiga sabab bo‘lishini isbotlagan. S.T. Pestsova (1973) Toshkent viloyati sharoitida qovunda, T.I. Pestsov (1995) pomidorda uchraydigan Fusarium zamburug‘i turlar tarkibi va ularga qarshi kurash choralarini o‘rgangan. R.K. Sattorova (1970) Respublika sharoitida g‘o‘zada uchraydigan gammoz kasalligiga qarshi biologik kurash choralarini ishlab chiqishda bakteriyalardan foydalanishni tavsiya yetgan. M.M. Xoliqova (1989) Toshkent viloyati sharoitida uchraydigan makromitsetlar 118 turga mansubligini aniqlab, ularni sun’iy ozuqa muhitida o‘stirish texnologiyasini ishlab chiqqan va Respublika aholisi uchun mahalliy qo‘ziqorin namunalarini o‘stirish usullarini yaratgan. V.I. Xoxlachyeva (1981) Respublikamiz sharoitida tut va tut i pak qurtining mikoflorasini o‘rganish asosida ularning patogen turlariga qarshi kurash choralarini ishlab chiqqan. 78 M.A. Zuparov (1984) tut rizosferasi mikoflorasini o‘rganish asosida ular 143 turga mansubligini, sog‘lom o‘simliklarda saprotrof turlar miqdorining ko‘pligini isbotlagan. Bu turlar payvandlash va ko‘chatlarni ko‘chirib o‘tqazish jarayonida ildizlar mexanik zararlanganda, saqlash sharoitlari buzilganda ularning chirishiga sabab bo‘lishini ko‘rsatgan. Ya.S.Saliyeva, X.Nuraliyev(1989) Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlari sharoitida ko‘p yillik daraxtlarda uchraydigan mikromitsetlar 352 ta, Botanika bog‘ida 313 ta turga mansubligini aniqlagan. Ularning mavsumiy tarqalishi va patogenlik xususiyatlari zamburug‘larning parazitlik xususiyatlari bilan bog‘liqligini isbotlagan. U.X. Rahimov (2001) tomonidan kartoshka va baqlajonda kasallik keltirib chiqaruvchi tuproq zamburug‘lari orasida fuzarium turlari asosiy rol o‘ynashi aniqlangan. Zamburug‘ning iqtisodiy zararini kamaytirishda va kasallikka qarshi kurashda biologik kurash choralarini qo‘llash tuproqda ekologik holatning yaxshilanishini ta’minlashini isbotlagan. Bug‘doyzorlarda fuzarioz kasalligini keltirib chiqaruvchi infeksiyaning saqlanishida va tarqalishida begona o‘tlarning roli K.U.Buxarov (2005) tamonidan o‘rganilgan. Bu ishlarni amalga oshirishda fermer xo‘jaliklarida o‘simliklarni himoya qilish borasida mehnat qilayotgan agronomlar, tuman, viloyat va Respublika qishloq xo‘jalik kimyo aksionerlik uyushmasi tizimidagi malakali mutaxassislarga olimlar ishlab chiqqan tavsiyalar asosiy rol o‘ynaydi. Qishloq xo‘jaligidagi iqtisodiy islohotlarni muvaffaqiyatli amalga oshishida qishloq xo‘jaligini intensivlashtirish bilan birga, ekinzorlarning fitosanitariya holatini yaxshilashda tuproqdagi infeksiya miqdorini nazorat qilishga qaratilgan ilmiy tavsiyalarni ishlab chiqish muhimdir. Qishloq xo‘jalik ekinlarining kasalliklarining zararini kamayishida agrotexnik, kimyoviy, biologik kurash choralarini kompleks qo‘llash ijobiy natija beradi. O‘simliklarni himoya qilishda halqaro aloqalar ham muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda Respublikada faoliyat ko‘rsatayotgan bir qancha firmalar faoliyati qishloq xo‘jalik ekinlarida uchraydigan kasalliklar, hasharotlar va begona o‘tlarga qarshi kurash choralari xalqaro andozalar talabi darajasida tashkil qilishda munosib hissa qo‘shmoqda. 79 Qishloq xo‘jalik ekinlarining hosildorligini oshirishda va mahsulot sifatini yaxshilashda, yetishtirilgan hosilni nobud qilmay yig‘ib olish va yaxshi saqlashga qaratilgan tizimni ishlab chiqishda o‘simliklarni kasallik, hasharotlarga qarshi samarali, zaharlilik darajasi past, ekologik xavfsiz kimyoviy va biologik vositalardan ekinzorlarning fitosanitariya holatini yaxshilashda foydalanishni taqozo qiladi. Ular inson salomatligiga, atrof muhitning sofligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydigan bo‘lishi muhimdir. Bu masalani muvaffaqiyatli hal qilish maqsadida O‘zbekiston Respublikasida “Qishloq xo‘jalik o‘simliklarini zararkunandalar, kasalliklar va begona o‘tlardan himoya qilish to‘g‘risida” qonun qabul qilindi. Unda o‘simliklarni himoya qilishga xizmat qiluvchi vazirliklar, tashkilotlar, idoralar va mutaxassislarning vazifalari ko‘rsatib berilgan. Bu tartib-qoidalarning bajarilishini ta’minlashda Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi hamda “O‘zqishloqxo‘ja- likkimyo” Davlat aksiyadorlik kompaniyasining roli ham ko‘rsatilgan. Savollar Fitopatologiya fani rivojlanishining dastlabki bosqichlari qanday bo‘lgan? Fitopatologiya fanining rivojlanishida rus olimlarining o‘rnini aytib bering? Respublika olimlarining fitopatologiya fanining rivojlanishidagi hissasi qanday? Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|