«mən sizin peyğəmbərinizəm» buyurduğunu «Əli mənim canişinimdir» buyurduğu ilə
birgə qeyd etməsi İslam dinində İmamət məqamının nə dərəcədə yüksək olduğunu
sübut edir. Bundan mə’lum olur ki
bu iki məqam (nübüvvət və İmamət məqamı) bir-
birindən ayrı deyil və İmamət məqamı nübüvvətin təkmil edicisidir.
Böyük bir şücaət
Be’sətin on üçüncü ili zilhiccə ayının on üçündə peyğəmbərlə Yəsrib (Mədinə)
şəhərinin sakinləri arasında ikinci Əqəbə peymanı bağlanır. Mədinəlilər peyğəmbərin
Yəsribə gəlməsini istəyərək bildirdilər ki
onlar peyğəmbəri himayə və müdafiə
edəcəklər. Həmən günün səhərindən e’tibarən Məkkə müsəlmanları yavaş-yavaş
Yəsribə köçməyə başladılar. Bundan xəbər tutan müşriklər bildilər ki
İslam dini üçün
yeni mərkəz qurulur və bu onlar üçün böyük bir təhlükə yaradır. Onlar qorxurdular ki
Peyğəmbər Yəsribə köçdükdən sonra çəkdiyi əzab-əziyyətlərin
müşriklərin ona və
müsəlmanlara qarşı göstərdiyi təzyiqlərin intiqamını almaq fikrinə düşüb müşriklərlə
müharibəyə başlayacaq. Əgər müharibə etmək fikri də olmasa, Qüreyş tayfasının
(Məkkənin) Yəsrib şəhərinin kənarından keçdiyi Şam (indiki Dəməşq) şəhəri ilə
Məkkəni birləşdirən ticarət yolunun qarşısını kəsəcək. Bu təhlükənin qarşısını almaq
üçün be’sətin on dördüncü ili səfər ayının sonunda «Darun-nədvə»də – Məkkənin
şura yığıncağında yığışıb təkliflər irəli sürdülər. Bə’ziləri belə təklif verdilər ki
Məhəmmədi (səlləllahu əleyhi və alih) ya sürgün etsinlər
ya da həbsə alsınlar. Ancaq
bu təklif hamı tərəfindən qəbul olunmadı. Çox götür-qoy etdikdən sonra nəhayət belə
qərara gəldilər ki
peyğəmbəri öldürsünlər. Ancaq onu öldürmək heç də asan iş
deyildi. Çünki əgər onu öldürsələr, Bəni–Haşim sakit oturmayıb ayağa qalxacaq və
qatildən qisas tələb edəcəkdi. Nəhayət belə planlaşdırdılar ki
hər qəbilədən bir nəfər
(gənc) yığışıb gecə vaxtı Məhəmmədi (səlləllahu əleyhi və alih) yuxuda olarkən qətlə
yetirsinlər. Belə olduqda qatil təkcə bir nəfər olmayacaq və Bəni-Haşim qisas tələb
edə bilməyəcək. Çünki Məhəmmədin (səlləllahu əleyhi və alih) qətlində hər bir
qəbilənin nümayəndəsi var və onlar bütün qəbilələrlə vuruşa bilməzlər. Çarəsiz qalıb
Məhəmmədin (səlləllahu əleyhi və alih) qan bahasını (qan pulunu) almaqla
kifayətlənəcəklər. Beləliklə də, hər şey bitəcək.
Bu planı həyata keçirmək üçün müşriklər rəbiül-əvvəl ayının birinci gecəsini tə’yin
etdilər.
Allah-taala Qur’anda müşriklərin irəli sürdükləri hər üç təklifi açıqlayaraq
buyurmuşdur: «[Ya Məhəmməd!] Yadına sal ki
bir zaman kafirlər səni həbs etmək
və ya öldürmək
yaxud da [Məkkədən] çıxarıb qovmaq üçün [Darun-nədvədə] sənə
qarşı hiylə qururdular. Allah onların da [bu hiyləsinə qarşı] tədbir tökdü. Allah
tədbir tökənlərin ən yaxşısıdır
19
.»
Müşriklərin bu pis təklifindən sonra vəhy mələyi nazil olub Peyğəmbəri (səlləllahu
əleyhi və alih) bu işdən xəbərdar etdi və bildirdi ki
Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və
alih) (doğma vətəni olan) Məkkəni tərk edib
Yəsribə getməlidir.
Burada Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) Məkkədən çıxmaq üçün «iz itirmək»
taktikasından istifadə etməli idi. Buna görə də, canından keçmiş şücaətli
ürəkli bir
nəfər lazım idi ki
gecəni peyğəmbərin yatağında yatsın. Beləliklə, evi mühasirəyə
almış müşriklər yatan şəxsin Məhəmməd (səlləllahu əleyhi və alih) olduğunu güman
edib bütün nəzərlərini evə cəlb etsinlər və yollara nəzarət etmək fikrindən daşınsınlar.
Belə bir şəxs Əli əleyhissəlamdan başqa kim ola bilərdi?
19
“Ənfal” surəsi, ayə 30.
Bu səbəbdən Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) Əli əleyhissəlamı müşriklərin
qurduğu hiylədən agah edib ona dedi ki
bu gecə o
peyğəmbərin yerində yatmalı və
Peyğəmbərin yatarkən üstünə örtdüyü yaşıl parçanı üstünə çəkib kafirlərin fikrini
özünə cəlb etməlidir. (Bu yolla onlar məni tə’qib edə bilməyəcəklər.)
Əli (əleyhissəlam) peyğəmbərin dediyi kimi də etdi.
Müşriklər gecə olan kimi Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) evini mühasirəyə
aldılar. Səhərə yaxın əllərində qılınc Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) evinə
tökülüşdülər. Bu vaxt Əli (əleyhissəlam) yataqdan qalxdı. Səhərə qədər planlarını
dəqiqliklə və yüz faiz həyata keçdiyini güman edən müşriklər yataqda olan şəxsin Əli
(əleyhissəlam) olduğunu gördükdə, bərk qəzəblənərək Əli əleyhissəlamdan
soruşdular: “Məhəmməd (səlləllahu əleyhi və alih) hardadır?” Əli (əleyhissəlam)
onların cavabında buyurdu: “Məgər Məhəmmədi (səlləllahu əleyhi və alih) mənə
tapşırmışdınız ki
indi də məndən istəyirsiniz? Siz elə iş gördünüz ki
o evini atıb
getməli oldu.” Vəziyyəti belə görən müşriklər Əli əleyhissəlamı tutub (Təbərinin
dediyinə görə) ona əziyyət verməyə başladılar. Onu Məscidül-hərama aparıb bir az
saxladıqdan sonra buraxdılar. Sonra Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alih) tutmaq
məqsədilə Yəsribə tərəf hərəkət etdilər.
Bu zaman Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) Sur mağarasında gizlənmişdi.
20
Qur’ani-Məcid Əli əleyhissəlamın fədakarlığını əbədi tarixə yazaraq bir ayədə bu
məsələyə toxunmuş və Əli əleyhissəlamı canını Allah-taala yolunda fəda edən şəxs
kimi qələmə vermişdir: «İnsanlardan eləsi də var ki
Allah-taalanın razılığını
qazanmaq yolunda [Allah Rizası üçün] öz canını fəda edər. Allah-taala Öz
bəndələrinə qarşı çox mehribandır.» (“Bəqərə” surəsi, ayə 207)
Təfsirçilər deyirlər: «Bu ayə Əli əleyhissəlamın böyük fədakarlığı
Peyğəmbərin
(səlləllahu əleyhi və alih) yatağında yatması barədə nazil olmuşdur”. (O gecə İslam
tarixində «Leylətül-məbit» adı ilə məşhur olmuşdur.)
Əli əleyhissəlamın özü də Ömərin əmrilə xəlifə tə’yin etmək üçün təşkil olunmuş
altı nəfərlik şurada bu məsələyə toxunaraq şura üzvlərinə meydan oxumuş və
buyurmuşdur: «Sizi and verirəm Allaha
deyin görüm o təhlükəli gecədə Peyğəmbər
Sur mağarasına gedərkən kim onun yerində yatıb özünü Peyğəmbərə (səlləllahu
əleyhi və alih) qalxan etdi?»
Hamı «Səndən başqa heç kim» deyə cavab verdilər.
21
3. Hicrətdən Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) vəfatınadək
Əli (əleyhissəlam) Peyğəmbərin qardaşı
İslami qardaşlıq və qardaşlıq siğəsi İslam dininin ictimai qanunlarındandır.
Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) müxtəlif yollarla bu əlaqəni (qardaşlıq əlaqəsini)
yaratmaq və onu genişləndirmək üçün çox sə’ylər etmişdir. O cümlədən
Peyğəmbər
(səlləllahu əleyhi və alih) Yəsribə
22
gəldikdən sonra mühacirlər (hicrət etmiş
müsəlmanlar) və ənsar (Peyğəmbərin Mədinədəki silahdaşları) arasında qardaşlıq
əlaqəsi yaratmaq fikrinə düşdü. Buna görə də, bir gün müsəlmanlar arasında ayağa
qalxıb buyurdu: «Allah xatirinə bir-birinizlə iki-iki (bir mühacirlə bir ənsar) qardaş
20
İbn Hişam, Sirətun-nəbəviyyə, c.2
səh.124-128.
21
Əl-Xisal, c.2
səh.560; Ehticaci-Təbərsi, c.1
səh.75.
22
Yəsrib şəhəri Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) hicrətindən sonra «Mədinətur-rəsul»
adlandırıldı. Mə’nası Peyğəmbər şəhəri deməkdir. Sonralar qısa olaraq Mədinə adı ilə məşhur
oldu.(Mütərcimdən)