Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini
Yüklə 4,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Elektron-kovak o‘tish. Yarimo‘tkazgich asboblarning
ko‘pchiligi bir jinsli bo‘lmagan tuzilishga ega. Bunday tuzilma- larning ikki asosiy turi: p-n o‘tish deb ataluvchi (n- va p-turdagi 29 yarimo‘tkazgichlarning kontakti) o‘tish va metall-yarimo‘tkaz- gich o‘tish mavjud. Turli tuzilishga ega bo‘lgan yarimo‘tkazgich sathlarning kombinatsiyasi bir tomonlama elektr o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi: u bir tomonga ikkinchi tomonga nisbatan ancha yaxshi tok o‘tkazadi. Agar yarimo‘tkazgich bir sohasida elektron elektr o‘tkazuv- chanlik, ikkinchi sohasida — kovak elektr o‘tkazuvchanlik mavjud bo‘lsa, bu sohalar orasidagi chegara elektron-kovak yoki p-n o‘tish deb ataladi. Bunday yarimo‘tkazgich bir jinsli bo‘lmagan yarimo‘tkazgich deb ataladi, uning elektr o‘tkazuvchanligi esa kuchlanish manbayiga ulanishiga bog‘liq bo‘ladi. Agar kuchlanish manbayining musbat qutbi p-sohaga, man- fiy qutbi n-sohaga ulangan bo‘lsa, tok kuchi juda katta bo‘ladi va kuchlanish ortgan sari ortib boradi. Teskari kuchlanish berilganda (p-sohaga kuchlanish manbayining manfiy qutbi berilsa) tok kuchi juda kichik bo‘ladi va kuchlanishga bog‘liq bo‘lmaydi. Shunday qilib, p-n o‘tish bir tomonlama o‘tkazuvchanlikka ega. Oldingi asrning o‘rtalarida tranzistor — elektron lampa funksiya- sini bajara oladigan yarimo‘tkazgich asbob yaratildi. Unda bir jinsli bo‘lmagan yarimo‘tkazgich ikkita p-n o‘tishga ega bo‘lgan. p-n o‘tish bir va undan kichik mikrometrga teng qalinlikka ega ekan. Demak, tranzistor juda kichik o‘lchamlarga ega bo‘lishi mumkin. Zamonaviy murakkab elektron qurilmalar, masalan, shaxsiy kompyuterlar millionlab diod va tranzistorlardan tashkil topadi. Ular bir vaqtning o‘zida yagona yarimo‘tkazgich kristall sirtida birvarakayiga tayyorlanadi. Tranzistorlarni o‘zaro elektr ulash yo‘li bilan integral mikrosxemalar (IMS) olinadi. IMSlar ishlab chiqarishda kremniy juda keng qo‘llaniladi. Ba’zi hollarda galliy arsenidi va fosfidi hamda boshqa yarimo‘tkazgich birikmalar ham qo‘llaniladi. |