Ekologiya va demografiya (aholini o’sishi). R e j a

EKOLOGIYA VA DEMOGRAFIYA (aholini o’sishi).


R E J A:

Kirish

1. 
   
   Ekologiya to’g’risida.
   
2. 
   
   Demografik jarayonlar.
   
3. 
   
   Demografik jarayonlarni o’rganish manbalari.
   
4. 
   
   Demografik tadqiqotlar.
   
5. 
   Xulosa
   
6. 
   Adabiyotlar ro’yhati
   

Kirish

Geograf mutaxassis tayyorlashda "Abeli geografiyasi va demografiya asoslari" o'quv kursi muhim o'rinni egallaydi. Ayniqsa iqtisodiy va ijtimoiy geografiya yo'nalishida mazkur o'quv kursi ahamiyatlidir. Ma'lum davlat yoki hududni iqtisodiy nuqtai nazardan talqin etish, unda istiqomat etayotgan aholi soni, o'sish dinamikasi, yosh-jinsiy va oilaviy tarkibi, ziehligi, shaharlar, qishloqlar va halq xojaligi sohalari bo'yieha taqsimlanishini o'rganishdan boshlanadi. Zero aholi jamiyat rivojlanishida asosiy ishlab chiqaruvchi kueh va iste'molchidir. Ayniqsa insoniyat taraqqiyotining hozirgi davrida ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar, ekologik muammolar, hatto ulkan tabiiy hodisalarning vujudga kelishida inson faoliyati bilan bog'liq antropogen omillar asosiy emil bo'lib kelnloqda. Zamonaviy iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning asosiy vazifalaridan biri aholi ishlab ehiqarish faoliyatining hududiy hususiyatlari, ularga ta'sir etuvehi ijtimoiy, iqtisodiy va demografik omillar ta'sirini, hamda aholi prognozini o'rganishdir. Ushbu muammo tabiat, xojalik va aholini o'rganish borasida olib boriIadigan mukarnmal geografik tadqiqotlarning ajralmas, muhim qismidir. Aholi geografiyasi dunyo va uning alohida hududlarida aholi soni va tarkibi, takrorbarpo bo'lishi qonuniyatlari, migratsiyasi,joylashuvi, aholi maskanlari va uIaming shaldlanishi, turlari hamda urbanizatsiya jarayonlari haqida bilim beradi. Aboli geografiyasi tadqiqotlarida asosiy e'tibor aholining takror barpo bo'lishjarayoni, mehnat resurslari va ulardan foydalanish, aholi zichligi vajoylashuvi, aholi migratsiyasining intensivligi, yo'nalishi, tarkibi, aholining turmush tarzi, madaniyati, mehnat malakalaridagi hududiy farqlarini va hususiyatlarini o'rganishga qaratiladi. Demografik tarkib va aholi takror barpo bo'lishidagi hududiy jihatlarni o'rganishda hududning demografik holatini tadqiq etish muhim ahamiyatga ega. Bunday tadqiqotlarda geograflyaning asosiy vazifasi ma'lum davrdagi hudud aholisining soni, tarkibi, tug'ilish, o'lim, nikoh, ajrim kabi demografikjarayonlarga kompleks va hududiy sharoitlarning ta'sirini o'rganish, hamda ahoH takror barpo bo'lish jarayonini hududning rivojlanishiga ta'sirini aniqlab berishdan iborat. Aholi geografiyasi hududiy-demografik farqlarni o'rganar ekan, demografiya fani bilan uzviy aloqada bo'ladi.

G‘arb va Osiyo mintaqasining rivojlangan mamlakatlarida insonning tabiatga ta’siri chegaralarini, o‘sha chegaralarni, undan tashqariga o‘tish ekologik muvozanatning jiddiy buzilishiga olib kelishini o‘rganishga azaldan alohida e’tibor bera boshladi. Kambag'al mamlakatlar bunday tadqiqotlarni o'tkazishga qodir emas. Diagrammada siz insoniyat oldida turgan asosiy ekologik muammolarni aniq ko'rishingiz mumkin.

Ekologik muammolar: issiqxona effektining ta'siri, ocharchilik, yer sharining bir qator hududlarida ichimlik suvining etishmasligi, tuproq qatlamining eroziyasi va buzilishi, o'rmon maydonlarining qisqarishi, ko'plab hayvonlar va o'simliklarning odamlar ta'sirida yo'q bo'lib ketishi. faoliyat, odamlarning Yer yuzasida notekis joylashishi, migratsiya jarayonlari, daryolarni ortga qaytarish kabi yirik loyihalar.
Bir qator omillar mavjud muammolarni yanada kuchaytiradi:

• 
  Tabiiy resurslardan foydalanishning ortishi.
  
• 
  Insonning o'zi yashaydigan muhitga halokatli ta'siri. Natijada, uning yashash joylarida ekologik vaziyat yomonlashdi.
  
• 
  Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar o'rtasidagi turmush darajasi, texnologik rivojlanish va boshqa ko'plab parametrlardagi farqlarning oshishi.
  
• 
  Ommaviy qirg'in qurollari, birinchi navbatda yadroviy sinovlar.
  

Yuqoridagi muammolarni hal qilish uchun yangi fanlar - ijtimoiy ekologiya va ekologik demografiya yaratildi. Birinchi fan jamiyat va tabiat o'rtasidagi munosabatlarni, ularning bir-biriga ta'sirini o'rganish bilan shug'ullanadi. Ikkinchisi, demografiyaning uslubiy arsenalidan foydalanib, odamlarning bevaqt o'lim sabablarini ochib beradi, ularni bartaraf etish choralarini izlaydi. Ko'pgina olimlar global ekologik inqiroz boshlangan deb hisoblashadi. Tabiatni muhofaza qilish muammosi insonning tur sifatida omon qolish muammosiga aylandi.
Odamlar, albatta, mavjud vaziyatdan chiqish yo'llarini topishlari, to'plangan ekologik muammolarni hal qilishga o'tishlari kerak. Aks holda, dunyo aholisining ko'pchiligining hayoti doimo har xil ekologik ofatlar tahdidi ostida qoladi. Hozirgi ekologik vaziyatga baho berib, mubolag'asiz aytish mumkinki, u halokatli, muhim bosqichga yaqinlashmoqda. Asosiy ekologik muammolar:

• 
  Hayvonlar va o'simliklarning ko'p turlarining yo'q bo'lib ketishi.
  
• 
  Ommaviy ravishda o'rmonlarni kesish.
  
• 
  Ko'pgina foydali qazilmalar zahiralarining tez tugashi.
  
• 
  Jahon okeanidagi resurslarning qisqarishi.
  
• 
  Atmosfera ifloslanishining ortishi.
  
• 
  Ozon teshiklari.
  
• 
  Tabiiy landshaftlarning xo'jalik va inson faoliyati natijasida vayron bo'lishi, yer yuzasining ifloslanishi.
  

Shu bilan birga, odamlarning moddiy ehtiyojlari doimiy ravishda o'sib bormoqda, tabiat resurslari esa cheklangan va qisqarishda davom etmoqda. Ekologik muammolarning ikkita asosiy turi mavjud: tabiiy jarayonlar (vulqon otilishi, suv toshqini va boshqalar) natijasida yuzaga keladigan va insonning aybi bilan yuzaga keladigan muammolar. Demografiya va ekologik muammolar erta, shoshilinch choralar ko'rishni talab qiladi.