Educational, natural and social sciences

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
699 
w
www.oriens.uz
October
2022
 
mulkdorlari shirkati” har bir oilani va ularning a’zolarinii biznes rejadagi ishlarni 
amalga oshirishda faol qatnashishga jalb qiladi.
NATIJALAR 
Har oiladan chiqadigan 0,5 kg ozuqa- chiqindi bir xafta davomida (0,5x800 yoki 
1200) 400 kg yoki 600 kgni tashkil etadigan bo‘lsa, bu ozuqa chiqindini qoramollarga 
ratsion asosida berib boriladi. Ozuqa chiqindini har bir oilada shirkat tomonidan 
tarqatiladigan maxsus yelim idishlarga solib, uni “Ozuqa-chiqindi to‘plash 
markazi”ga olib boriladi. Ushbu markaz vakili ozuqa chiqindilarni qabul qilib olish 
ishlarini muntazam yo‘lgan qo‘yadi. Shu bilan birga qo‘shimcha ozuqa sifatida 
shirkat xududida zarur yer maydoni ajratilib, yerga beda va makkajo‘xori ekib, 
ma’lum miqdorda pichan, o‘t yig‘ishtirib olish mumkin. Ushbu tadbir barcha turdagi 
chiqindilarning inson hayoti va salomatligiga, atrof-muhitni sog‘lomlashtirishga, 
isrofgarchilikni oldini olishga, ulardan xo‘jalik faoliyatida oqilona foydalanib 
iqtisodiy samaradorlikka erishishga va eng muhimi halqimizning ma’naviy, iqtisodiy 
va ekologik tarbiyasini yanada yuksaltirishga yordam beradi.
Shuningdek, tarkibida uglevod bo‘lgan chiqindi va yo‘ldosh mahsulotlarni 
an’anaviy mikrobli bijg‘ish yoki biotexnologik jarayonlar yo‘li bilan qayta ishlash 
mumkin. Masalan, saharozani kristallash uchun boshlang‘ich sirop hisoblangan va 
texnologik sikldan chiqarib tashlanadigan melassa – shakar olishdagi yo‘ldosh 
mahsulot hisoblanadi. Uning tarkibida shakardan tashqari sulfitlar, karbonatlar va 
kaltsiy, magniy tuzlari mavjud. Melassani bijg‘ish davomida qolgan shakarning 
hammasi ham ishlatilmaydi. Kraxmal donlarning, kartoshka va maniokning quruq 
massasini 50%ini tashkil etadi. Bu mahsulot jo‘hori va maniokdan olinadi. U 
kislotali yoki fermentativ gidrolizga oson uchraydi va undan dekstrin va glbkoza 
olinadi. Ushbu geksozalardan spirt va fruktozali sirop olishda foydalaniladi. 
Chiqindi 
boshqaruvining 
asosiy 
maqsadi 
– ishlab chiqaruvchi va 
iste’molchilarning mas’uliyatli bo‘lishlarini talab qiladi. Bu borada mutaxassislar 
chiqindilarni boshqarishning vazifasini shunday izohlagan edi: “CHiqindilarni ishlab 
chiqarilishi ham ularni bartaraf ettirilishi ham shunday tartibga solinishi kerakki, bu 
insonlarning salomatligiga zarar keltirmasligi va foydalanishi uchun maqbul bo‘lgan 
ekologik mahsulotlarni chegaralab qo‘ymasligi lozim”. Bunda atrof-muhitni himoya 
qilishda profilaktik ekologik tamoyillarga tayaniladi.
XULOSA 
Atrof-muhitga ta’sir ko‘rsatadigan va iqtisodiy xarajatlarga sabab bo‘ladigan 
barcha chiqinlar qayta ishlanishi yoki bartaraf etilishi lozim. Sog‘liqni saqlash va 

---