Sonuç
İmam Şafii, -marjinal bir kesimde olsa- bir taraftan Sünnetin bütünüyle dışlandığı, diğer taraftan da Hz. Peygamber’in sözlerinin (rivayetlerin) çok kolay bahanelerle göz ardı edildiği bir dönemde eserler vermiştir. Tüm eserleri içinde er-Risâle’nin öyle ayrıcalıklı bir yeri vardır ki, bu eser onu Sünni İslam Geleneğinin baş mimarları içine koymaktadır. Çünkü er-Risâle, daha sonraki dönemlerde gelişecek ve olgunlaşacak olan İslamî İlimler Metodolojinin en önemli ilk örneğidir.
Müslüman geleneğin Sünnet anlayışı büyük ölçüde er-Risale ile resmedilmiştir. Hadislerin otoritesi ve Hadis-Sünnet ilişkisi de keza er-Risâle ile şekillenmiş ve daha sonraki akacağı mecra belirlenmiştir. Kendisinden sonraki asırlarda açıkça ifade edilmemiş olsa da, özellikle Hadis ve Sünnet konusundaki, gerek ıstılâhî gelişmeler, gerekse metodolojik süreç er-Risâle tarafından yönlendirilmiştir, dersek abartmış olmayız.
Tek tek tespit etmeye çalıştığımız Hadis ıstılahları, çok erken sayılacak bir dönemde İmam Şafii tarafından er-Risale’de; kimi zaman açıkça, kimi zaman da muhteva olarak kullanılmıştır. Bu durum da onun hem Hadis ilminde, hem de Fıkıh ve Fıkıh Usûlü ilminde ne derece önemli bir konumda olduğunun açık bir şahididir.
Tespit ettiğimiz ıstılahlar, bizzat İmam Şafii’nin yaşadığı dönem dikkate alındığında, bizim çıkarmış olduğumuz anlamlara ne kadar tekâbül ettiği açısından tartışmaya açıktır. Ancak bu ıstılahların daha sonraki muhaddisleri yönlendirici bir etkiye sahip oldukları aşikârdır. Tespit ettiğimiz bazı ıstılahlar için, bir zorlamanın olduğu da düşünülebilir. Ancak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki, er-Risâle üzerinde yapmış olduğumuz zihinsel çaba, eleştiriye açık olsa bile bu çıkarımları yapmamızı haklı kılmaktadır, diye düşünüyoruz.
İmam Şafii’nin kullanmış olduğu hadis kavramları, hadis usûlünün tam teşekkül etmemiş olması ve bu kavramların yeni yeni tedavüle giriyor olması nedeniyle daha ham bir şekilde durmaktadırlar. Şafii’nin kullandığı bu kavramların daha çok lügavi anlamlarıyla kullanıldığını ve daha kavramsallaşma süreçlerini tamamlamadıklarını fakat sonraki dönem usûlcülerine ilham kaynağı olduğunu söyleyebiliriz.
Hadis ve Sünnet konusu başta olmak üzere, tüm temel İslam bilimleri alanında yapılacak her akademik çalışmanın yolunun mutlaka er-Risâle’den geçeceğine inanıyoruz. Ortaya koymaya çalıştığımız mütevazı çalışmamız, er-Risâle’nin daha nice önemli akademik çalışmaya konu olmaya değer bir miras olduğunu göstermektedir.
KAYNAKÇA
Aktepe, İshak Emin, İslam Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İnsan Yay, İstanbul, 2008.
………………., İmam Şafii’nin Hadisler Arasında Görülen Çelişkilere Bakışı, Hadis Tetkikleri Dergisi, 4/2, 2006.
Babanzâde, Ahmed Naim, Hadis Usûlü Ve Istılahları, Hasan Karayiğit (Haz.), Düşün Yayınları, İstanbul 2010.
Bağcı, H. Musa, Hadis Rivayetinde Sahâbenin Kavrama Ve Nakletme Sorunu, İlâhiyât Yay. Ankara, 2004.
Başaran, Selman, M. Ali Sönmez, Hadis Usûlü Ve Tarihi, Uludağ Ünv. Merkez Kütüphanesi, Bursa, 1993.
Bayraktutar, Muammer, İmam Şafii’de Lafza Bağlı Hadis/Sünnet Yorumları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Hadis Anabilim Dalı, Ankara, 2006,( Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Buhari, Ebû Abdullah Muhammed B. İsmail B. İbrahim B. Muğîre El-Cu’fi, Sahîhu’l-Buhârî, İkinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2014. I-Iı
El-Cezâiri, Tahir İbn Ahmed, Tevcîhu’n-Nazar İlâ Usûli’l-Eser, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 1995.
Darimî, Ebû Muhammed Abdullah B. Abdurrahman, Es-Sunen, I-Iı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.
Ebû Dâvud, İbnu’l-Eş’as Es-Sicistâni El-Ezdî, Sünen’u Ebî Dâvud, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2001. I-Iv
Ebû Gudde, Abdulfettah, Mevzu Hadisler, (Çev: Enbiya Yıldırım) İnsan Yay. Ankara,
Hansu, Hüseyin, Mütevatir Haber, Bilge Adamlar Yay. Van, 2008.
İbn Hacer El-Askalani, Nuhbetul Fiker Fi Şerhi Nüzheti’n-Nazar, Mektebetül Asriyyetü, Beyrut, 2009.
İbn Hanbel, Ahmed B. Muhammed, El-Musned, I-Vı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992. (Mısır, 1313 Baskısından Tıpkı Basım).
İbn Kayyım, El-Cevziyye, El-Menâru’l-Münif Fi Sahih Ve Zaif, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 2003.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed B. Yezîd El-Kazvînî, Sünenu İbn Mâce, Birinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2013.
İbnu’s-Salah, Osman B. Abdirrahman Eş-Şehrezûri, Ulumu’l- Hadis, Daru’l-Fikir, Dımeşk, 1986.
Kanarya, Bayram İmâm Şafiî’nin “İhtilâfu’l-Hadîs” İsimli Eserinde Müteârız Hadisleri Çözme Metodolojisi, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: VIII (Kasım), Diyarbakır, 2012.
Kandemir, M. Yaşar, Mevzu Hadisler, Marmara İfav Yay. İstanbul, 2009.
Keleş, Ahmet, Sünnet Yaşayan Hz. Muhammed, İnsan Yay. İstanbul, 2003.
Kırbaşoğlu, M. Hayri, “İslami İlimlerde Şafii’nin Rolü Üzerine”, İslamiyat Dergisi, C. Iı, Sayı 1, Ocak-Mart 1999.
Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, T.D.V.Yay. Ankara, 2006.
………………., Hadis Istılahları, A.Ü.İ.F. Yay. Ankara, 1985.
Malik, B. Enes, El-Muvatta, ( Yahya B. Yahya El-Masmûdî Rivayeti) I-Iı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.(M. Fuat Abdulbaki’nin 1951 Tahkikli Baskısından Tıpkı Basım).
Muslim, Ebû’l-Huseyn B. El-Haccac B. Muslim El-Kuşeyri, Sahîh’u-Muslim, Üçüncü Baskı, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2010.
Nazlıgül, Habil, İmam Eş-Şafii’nin Hadis Kültürümüzdeki Yeri, ( Basılmamış Doktora Tezi ) A.Ü.S.B.E. Temel İslam Bilimleri, Ankara, 1993.
Es-Salih, Subhi, Hadis İlimleri Ve Istılahları, Dib Yay. (Çev: M. Yaşar Kandemir Ankara, 1988.
Es-Suyutî, Celaleddin, Tedribu’r-Ravi Fi Şerhi Takrib-İ Nevevi, Daru’l- Kitabu’l- Arabi, Beyrut, 1993.
Eş-Şafii, Muhammed B. İdris, Er-Risâle, (Tah: Ahmed Muhammed Şakir), Beyrut, Tarihsiz.
Şakir, Ahmed Muhammed, El-Bâisu’l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadis, Alemu’l-Kutub, Beyrut 2006. (İkinci Nüsha Müessesetu’l- Kutubi’s-Sekafiyye, Beyrut, 1987)
Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed B. Îsa B. Sevre, Sünenu’t-Tirmizî, Birinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2013.
Yiğit, Metin, Ebû Hanife’nin Usûl Anlayışında Sünnet, İz Yay. İstanbul, 2009.
Yücel, Ahmet, Başlangıçtan Günümüze Hadis Usûlü, İfav Yay. İstanbul, 2009.
………………., Hadis Istılahlarının Doğuşu Ve Gelişimi, İfav Yay. İstanbul, 1996.
Dostları ilə paylaş: |