257
101.Оруджев С.А. «Газовая промышленность по пути прогресса». М: 1976.
102.«Переработка нефти и рынок нефтепродуктов в России 1998 г». Ежегодный
справочных. М: ИАЦ «КОРТЕС». 1999.
103.«Полный хозрасчет и самофинансирования в обьединения «Азнефт». Методические
рекомендации для системы экономического оброзования. Баку. 1986.
104.Пиндайк Р.С., Рубинфельд Ф.Л. «Микроэкономика» М: ДЕЛО. 2000.
105.Попов Г.Е. «Эргономика в нефтяной промышленности». М: Недра. 1979.
106.Paşayev T. Allahverdiyrv M.., Kərimov X.., Abdullayev A.. «İqtisadiyyat terminləri lüqəti»
Bakı. Elm. 1994.
107.Paşayev T.Ə.. «Azərbaycanda vergilər». Bakı. 2001.
108.Рабонович Б.М. «Экономическая оценка земельных ресурсов и эффективности
инвестиции». М: «Фимин». 1997.
109.Радаев В.В. «Экономическая социология» М: Аспект-Пресс. 1998.
110.Рассказова М.В «Практика и перспективы налогообложения нефтегазодобовающей
отрасли». М: Прамотей. 1999.
111.Ришар Жак. «Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятие». М: Аудит
«Юнити». 1997.
112.Рохлин С.М., Рыженков И.И., Фетисов А.А. «Экономика рационального
непользование нефтяних ресурсов недр». М: Недра. 1991.
113.Русакова И.Г., Кашин В.А. и др. «Налаги и нологобложение» М: Финансы. ЮНИТИ.
1998.
114.«Статистика». М: ИНФРА-М. 2000.
115.«Статистический ежегодник Южно-Кавказский стран». ТАCIS-2000.
116.Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». Минск. ИП
«Экоперспектива». 1998.
117.Самедзаде З.А. «Структура и эффективность общественного производства». Баку.
Элм. 1980.
118.Самоухин А.И., Шишов А.Л. «Теория и практика бизнеса» М: «Руская Деловая
Литература». 1997.
119.Самульсон П.Э., Нордхаус В.Д. «Экономика». М: Издательский дом «Вильямс». 2000.
120.Сафаров Г.А. «Экономические проблемы эффективности производства в
нефтегазодобыче и методы их решения». Баку. Элм. 1997.
121.Сем Блэк. «Ведение в паблик рилейшнз». М: Экономика. 1999.
122.Скобара В.В. «Аудит: методология и организация». М: Издательство «Дело и сервис».
1998.
123.Слуцкий М.Л. «Внутренный аудит предприятие». Санкт-Петербург. 2000.
124.Соколов В.А. «Нефть». М: 1970.
125.Сомов В.Е. «Стратегические управление нефтегазодобывающеми предприятиям».
Санкт-Петербург. Химиздат. 1999.
126.Сорос Джордж. «Алхимия финансов» М: ИНФРА. 1999.
127.Сорос Джордж. «Кризис мирового капитализма» М: ИНФРА. 1999.
128.Спиркин А.Г. «Философия». М: Гароарики. 2000.
129.Стек Джек. «Алхимя прибыли». Мн: ПАРАДО КС. 1996.
130.«Социального-экономическая география зарубежного мира». М: Крон-Пресс. 1998.
131.Тищенко В.Е. и др. «Организация, планирование и управление предприятия нефтяной
и газовой промышленности». М: Недра. 1986.
132.Томсон Л.Д., Джонк М.Д. «Основы инвестирования». М: Дело. 1999.
133.Фишер С., Дорибули Р., Шмомизи Р. «Экономика». М: 1997.
134.Фридмен М. «Если-бы деньги заговорили». М: Дело.1999.
135.Hacızadə E.M. Azərbaycanın quruda neftqazçıxarma kompleksində iqtisadi islahatlar və
səmərəlilik problemləri. Bakı. Elm. 1998.
258
136.Hacızadə E.M. «Energetik kompleks yeni islahatlar ərəfəsində». Bakı. Elm. 2000.
137.Hacızadə E.M., Paşayev T.Ə. Neft-qaz sənayesində yeni bazar mexanizmlərinin
formalaşması istiqamətləri Bakı. Elm. 2000.
138. Hacızadə E.M. «Azərbaycanin təbii qaz potensiali: realliqlar və virtual cizgilər». Baki. Elm.
2000.
139.Хакен Г. «Синергетика». М: Мир. 1980. Wrc.
140.Хей Ф., Моррис Д. «Теория оргонизации промышленности». В двух томах. Санкт-
Петербург. «Экономическая школа». 1999.
141.Хендриксен Э.С., Ван Бреда М.Ф. «Теория бухгалтерского учета» М: «Финансы и
Статистика». 1997.
142.Чечин Н.А. «Методы анализа эффективности использования основных фондов и
производственных мощностей предприятий нефтегазобывающего комплекса» Самара.
СГЭА. 1999.
143.Шаммазов А.М., Мастобаев Б.Н, «Очерки по истории нефтяной индустрии СССР».
Уфа: УГТУ. 1999.
144.Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. «Методика финансового анализа предприятия». М:
Инфра. 1996.
145.Шеремет А.Д., Сунц В.П. «Аудит». М: Инфра. 1995.
146.Шим Д.К., Сигел Д.Г. «Основы коммерческого бюджетирование». Санкт-Петербург.
Пергамент. 1998.
147.Шумпетер И. «Капитализм, сосиализм и демократия». М: 1995.
148.Щуко Л.П. «Амортизасия имущество организации». Санкт-Петербург. «Герда». 1999.
149.«Экологический
и
социально
экономический
обзорный
документ
по
Полномасштабной Разработке Месторождений, Азери, Чираг и глубоводной части
месторождений Гюнашли». Баку. Издатели bq имени портнеров. АМОК, Азербайджан.
2000.
150.«Экономика предприятия» под редакцией проф. Волкова О.И. М: ИНФРА-М. 2001.
151.Эрнст Джонс.«Деловые финансы». М: ЗАО. Олимп-бизнес. 1998.
152.Юткина Т.Ф. «Налоги и налогооблажение». М: ИНФРА-М. 1999.
153 Экономист нефти. http://www.petroleum-economist.com.
154.World Oil. www.worldoil.com.
155.Римский клуб. http://www.ptpu.ru/issues.
156.Фактор четырые. http://demvv.narod.ru/book.htm.
157.http://www.race.ru.
158.http://www.Ilham-Aliev.com.
159.http://www.Neftegaz.ru.
160.http://www.energystrategy.ru/journal.htm
161.Четыре фактора неплатеъей.http://www.kbnor.mos.ru/conf/abalkin/htm.
162.«Karbohidrogen potensialının qiymətləndirilməsi». Seminarın materialları.
TASIS/INOGATE, Bakı. fevral/mart. Azərbaycan neft təsərrüfatı. 2000. №9.
163.Bəşirov T.Y., Kərimov R.M. Neft-qaz ehtiyatları və resursları üzrə təsnifat və təlimatın
yenidən işlənməsinə dair. Azərbaycan neft təsərrüfatı. 2000. №6.
164.Vəliyeva E.E., Abbasov Y.A.. «Karbohidrogen ehtiyatlarının statusuna dair». Azərbaycan
neft təsərrüfatı. 2000. № 10.
165.Nərimanov A.Ə., Cəfərovv R.R.. « Karbohidrogen ehtiyatlarının təsnifat və təlimatının
təkmilləşdirilməsinə dair». Azərbaycan neft təsərrüfatı. 2001. №8.
166.Х.Б.Юсифзаде. «Состояние и преспективы развития нефтегазодобычи в
Азербайджане». Azərbaycan neft təsərrüfatı. 2000. № 11-12.
167.İnformatik icmal. Azərbaycan neft təsərrüfatı. 2000. №2.
259
168.Нефт России. 2000. № 5.
169.Вопросы экономики. Ванберт В. «Теория порядка». Москва. 1995. № 12.
170.Вопросы экономики. Новая глобалная финансовая архитектура. Джорж Сорос. 2000.
№12.
171.Вопросы экономики. Крюков В.А. «Институциональная структуры нефти-газ
добывающего сектора: проблемы и направлении трансформации». Новосибирск НЭ и
АПП РАН 1998. №3.
172.Мировая экономика и международные отношения. Цвылев Р. Метоморфози
индустриальной экономики: проблемы экономических измерений. 2001. №2.
173.Нефтяное Хозяйства. Ю.А.Лысин. «Роль корпоративного менеджмента в улучшение
финансового состояния нефтяной компании». 2000. №1. стр.10.
174.Нефтигазовые технологии. 2001. №1.
175.Инструкция по применению классификации запасов месторождений,перспективных и
прогнозных ресурсов нефти и горючих газов. М: ГКЗ-1984.
176.Turan İnformasiya Agentliyi. 03.05.2001.
177.İlham Əliyev «Biz hər şeyə müvvəffəq olacayıq». Azərbaycan qəzeti. 27 апрел 2002-ci il.
178. Azərbaycan qəzeti. 28 avqust 2001-ci il.
179. Azərbaycan qəzeti. 8 may 2001-ci il.
180.«Beynəlxalq Valyuta Fondunun Nümayəndəsinin mətbuat konfransı». Respublika qəzeti.
19.12.01.
181.«Vergi sistemində islahatlar iqtisadi inkişafa əssalanır». Respublika qəzeti. 12.04.2001.
260
ANNOTASİYA
Ehtiyatların tükənməsi, lay enerjisinin zəifləməsi, dağ-mədən və geoloji şəraitinin
ağırlaşması yeni iqtisadi sistemə keçiddə Azərbaycanın quruda neftqazçıxarma kompleksində
çeşidli iqtisadi-texniki problemlər yaratmışdır. Bazar iqtisadiyyatı tələblərinə cavab verməyən
təsərrüfatçılıq prosesində istehsal prioriteti kimi, hasilat plan tapşırıqların yerinə yetirilməsinə
istinad edilən inzibati formalı fəaliyyət, dövriyyə vəsaitilərinin məhdudlaşması ilə nəticələnərək,
kompleksin maliyyə dayanaqlığına təsir etmiş, maddi-texniki təchizatın pisləşməsi, quyu
debitliliyinin aşağı düşməsi, qazma prosesinin səngiməsi və yüzlərlə məhsuldar quyuların
reanimasiya gözləməsi ilə müşayiət olunmuşdur. Bütün bunlarla yanaşı, institusional və iqtisadi
mühitin modernizasiyası problemləri, yeni fiskal tələblər, «ödəmələr sindromu», keçid dövrünün
digər özəlikkləri də rentabelli fəaliyyətə təsir etmiş, istehsal xərcləri ilə istehsal həcmi arasında
məntiqi proporsiyanı pozaraq, dərin disbalans yaratmış, renovasiya prosesini çətinləşdirmiş,
sahənin dinamik inkişafına məhdudiyyətlər gətirmişdir.
Kompleksdə aparılan iqtisadi islahatların yeni sistemə adaptasiyada daha zəif və təkamüllü
model seçimində təşəkkülü, konyuktur məqamlı, qeyri-bazar strukturlu fəaliyyəti öz növbəsində
köklü dəyişikliklərlə nəticələnməmişdir. Sahədə artan resessiyanın qarşısının alınmasında elmi
əsaslandırılmış yeni iqtisadi inkişaf modelinin işlənməsi zərurəti yaranmışdır. Bu məqsədləri
ifadə edərək «Neftqazçıxarma kompleksinin iqtisadi inkişaf modeli» adlı monoqrafiya dərinləşən
bazar münasibətləri sferasında Azərbaycanın quru neftqazçıxarma sənayesinin ümumi iqtisadi
problemləri tədqiqat predmeti seçilmişdir. Milli neft strategiyası, qlobal axın, empirik
gerçəkliklər spektrində, kompleksdə yeni iqtisadi islahatlar prosesinin əsas istiqamətlərini
xarakterizə edən tədqiqat işində konkret olaraq, indeks və korrelyasiyon metodlarla istehsal
dinamikasının mühüm iqtisadi-texniki göstəriciləri, məqsədli təyinat və terendli yanaşma
konteksində neftqazçıxarma sənayesinin tarixi inkişaf meylləri təhlil edilmişdir. Problemin
diaqnostikası, islahatların iqtisadi təyinatı, fəlsəfəsi və reallaşma mexanizmləri mütərəqqi
iqtisadi texnologiyalar, iqtibaslar, oçerklər, qrafik illüstrasiyalar, Cədvəl və dusturlarlardan
istifadə etməklə tədqiq olunmuş, açıqlanmış və həllini tapmışdır.
Meqaekonomik reallıqlar fonunda quruda neftqazçıxarma sektorun rolu və yeri, resurslar və
təsərrüfat potensialının dəyərləndirilməsi, strateji planlaşdırma, menecment, dövlət
tənzimlənməsi, normativ-huquqi və informasiyon təminat, iqtisadi səmərəliliyin determinantları,
məhsulun maya dəyərinin aşağı salınması, layveriminin yüksəldilməsi, fiskal situasiya, maliyyə,
uçot və ammortizasiya siyasəti, offoşor vergi sisteminin tətbiqi, renta münasibətləri, daxili audit
institutunun formalaşması, qiymət və kalkulyasiya, əmək və iqtisadi məhsuldarlıq, səhmləşmə,
sahibkarlıq, investisiyon tələblər, xarici kapitallı müştərək müəssisələr, elmi-innovasiyon
fəaliyyət aspektləri, postneft konsepsiyasının fraqmentləri, sosial sfera və məşğulluq, erqonomik
vəziyyət, ekoloji mühit, servis xidməti, lisenziya, konsessiya, françayzinq metodlu yeni kontrakt
formalarından istifadə arealı və digər bazar prinsipli mühüm funksional problemlər də
monoqrafiyada tədqiq edilmiş və uyğun gələn nəticələrdə əksini tapmışdır.
261
РЕЗЮМЕ
Истощение ресурсов, уменьшение энергии пластов, осложнение промысловых и
геологических условий создали при переходе на новую экономическую систему
определенные экономические проблемы в нефтегазодобывающем комплексе на суше
Азербайджана. Конъектурной ориентационной, нерыночная структура, административные
методы управления, неотвечающие требованиям рыночный экономики привели в
хозяйственной деятельности к недостатку оборотных средств, ухудшению материально
технического обеспечения, простаиванию и снижению дебитности скважин, замедление
буровых работ в ожидании реанимации сотен продуктивных скважин. Вместе с этими
проблемы институционализации и модернизация экономической среды, новые
фискальные требования, «синдром платежей» и другие своеобразности переходного
периода повлияли на рентабельность, нарушив соотношение между издержками и
объемом производства, создали глубокий дисбаланс, затруднили процесс реновации,
привели к ограничению динамики роста отрасли.
Проводимые экономические реформы для адаптации в новую систему в
производственным комплексе выбранный более мягкой эволюционной модели в свою
очередь, не сопутствовалось коренными преобразованиями. Для предотвращения
увеличивающейся регрессии в отрасли возникла необходимость в разработке новой
научно-обоснованной экономической модели развития. В сфере углубляющихся
рыночных отношений, выражая эти цели в данной монографии «Модель экономического
развития нефтегазодобывающей комплекса» предметом исследования избраны общие
экономические
проблемы
нефтегазодобывающей
промышленности
на
суше
Азербайджана. Методами индексации и корреляции в спектре национальной нефтяной
стратегии, эмпирических реальностей, глобального течения, характеризующих основные
направления экономических реформ в комплексе проанализированы основные технико-
экономические показатели. В контексте целевой установки и трендного подхода
рассмотрены исторические пути развития отечественной нефтегазодобывающей
промышленности. С применением прогрессивных экономических технологий, выдержек,
очерков, графических иллюстраций, таблиц и формул в исследовательской работе
определена диагностика соответствующих проблем, теория, философия, назначения
экономических реформ и механизмы ее реализации.
В монографии также на фоне мегаэкономических реальностей исследованы и нашли
отражение в соответствующих выводах роль и место нефтегазодобывающего сектора на
суше, оценка производственного и ресурсного потенциала, стратегическое планирование,
менеджмент,
государственное
регулирование,
нормативно-юридическое
и
информационное
обеспечение,
детерминанты
экономической
эффективности,
производительность труда, снижение себестоимости сырого нефте, цена и калькуляция,
увеличение продуктивности отдачи пластов, финансовая, учетная и амортизационная
политика, фискальная ситуация, рентные отношение, применение оффшорной налоговой
системы, акционеривание и предпринимательство, инвестиционные потребности,
деятельность совместных предприятия с иностранным капиталом, формирование
внутреннего аудиторского института, аспекты научно-инновационной деятельности,
фрагменты постнефтяной концепции, социальная сфера и занятость, эргономика,
экологическая среда, сервисное обслуживание, лицензия, концессия, франчайзинг и
других функциональных проблем с рыночными принципами.
262
SUMMARU
Examption of resources, decrease of layer energy, complication of productional and
geological conditions created certain economical problems, in transfer period in oil-gas
production complex inland of Azerbaijan gungture orientation, non-market stucture,
administrative methods of management not meeting the purposes of market economy led to in
economy shortage of turnover means, worsening of material-technical supply, shut-down and fall
of well debitity, drilling works in expectation of reanimation of hundreds of productive wells.
Along with it problems of institntuization and modernization of economic evironment, new
fiscal demands a «syndrome of payment» and ether originalities of the transfer period influenced
on profitableness, violating correlation between expenses and volume of production, created
deep disbalance , complicated the process annaation , led to limitation of field growth dynamics.
Carried out economical reforms for adaptation into the new system in the productional
complex the chosen tender evolutional model in its turn were not accompanied with basic
reforms. For protection from increasing regression in the field the necessity in elaboration of new
scientifically based economic model of development appeared. In the sphere of deepening
market relations, expressiong them in this monography « Model of Economic Development of
oil and gas production complex» object of researches were chosen general economic problems
of oil and gas production industry in inland of Azerbaijan. By method of indexation and
correlation in the spectrum of national oil strategy, empiric reality, global stream characterizing
the main directions of economic reforins in the complex the main technical indecies have been
analyzed. Hcstorical ways of development of native oil and gas production industry were
considered in the context of a purpose and trend approach with applying progressive economic
technology, extracts, essays, graphical illustrations, tables and formula in research work
diagnostics of the corresponding problems, theories, philasophy, direction of economic reforms
and mechanism of their realization was determined.
Pole and place of oil and gas production sector in inland, assessment of productional and
resource potential, strategic planning, management, state regulation, norm-legal and
informational secure, determinants of economical efficiency, labour productivity, decrease of
self-cost of crude oil, cost and calculation, increase of productivity returns of layers, thepolicy of
finance, registration and amortisation, fiscal situation, rent relations, applying of offshore tax
system, share holding and ownership, investment requirements, activities of joint ventures with
the foreign capital, forming of internal audit institution, the aspects of scientific-innovation
activity, fragments of postpetrol conceptions, social sphere and employment, ergonomy,
ecological environment, service, license, concession, franchising and other functional problems.
With market principles have their.
263
Texniki redaktor
Qasımov Bayram
Kompüter təttibatçısı
Abdullazadə Aydın
Korrektorlar Həsənəliyeva Pakizə, Mehdizadə Sevinc
Elşən Mahmud oğlu Hacızadə
NEFTQAZÇIXARMA KOMPLEKSİNİN
İQTİSADİ İNKİŞAF MODELİ
(monoqrafiya)
Yığılmağa verilmişdir: 28.03.2002. Çapa imzalanmışdır: 12.04.2002.
Formatı 60 x 84
1
/
16
. Həcmi 29,5 ç.v. Tiraji 500. Sifariş 325,
Ofset üsulu ilə çap edilmişdir. Qiyməti müqavilə yolu ilə
«Ziya-Nurlan»
Dostları ilə paylaş: |