Diqqatning psixofiziologik indekatorlari va mexanizmlari

T. Ribo hissiyotlar va ixtiyoriy diqqat o’rtasidagi alohida uzviy bog’liqlikni ko’ra oldi.

• 
  Bundan tashqari, T. Ribo diqqat doimo organizmning jismoniy va fiziologik holatlarining o’zgarishlari bilan birgalikda kechishini uqtiradi. Bunda diqqat tabiatini tushuntirishda Ribo harakatlarga alohida o’rin ajratadi. Uning fikricha, diqqatning jamlanganlik holati organik reaktsiyalar bilan birga diqqatni ma’lum darajada tutib turishning zaruriy sharti sifatida namoyon bo’ladigan tana, yuz, gavda, oyoq-qo’llar qismlarining harakatlari bilan birgalikda kechadi.
  

• 
  Biror-bir ob’ektda diqqatni jamlash va ushlab qolishga ketkaziladigan urinish har doim fiziologik asosga ega bo’ladi. Bu holatga, Riboning fikri bo’yicha, mushak zo’riqishi mos keladi, diqqatning chalg’ishi esa, mushak charchog’i bilan bog’liq bo’ladi. Bundan kelib chiqadiki, ixtiyoriy diqqat siri, Ribo nuqtai 176 nazariga ko’ra, harakatlami boshqarish qobiliyatidan iborat
  

Shuning uchun ushbu nazariya diqqatning motorika nazariyasi deb nomlanishi tasodifiy emas.

• 
  Ribo nazariyasidan tashqari, diqqat tabiatini tadqiq etishga turli xil boshqa yondoshuvlar ham mavjud. D.N. Uznadze fikricha, diqqat to’g’ridan-to’g’ri mayl bilan bog’langan. Uning nuqtai nazariga ko’ra, mayl diqqat holatini ichkaridan ifodalaydi. Mayl ta’siri ostida voqeiy atrof-muhitni idrok qilishda hosil qilinadigan ma’lum obraz yoki taassurotning ajralishi sodir bo’ladi. Bu obraz yoki taassurot diqqat ob’ektiga aylanadi, jarayonning o’zi esa ob’ektivlashtirish deb nomlanadi
  

• 
  Diqqat muammosini o’rganuvchi olimlar uning boshqa psixik jarayonlar bilan boqliqligi va roli masalalarini o’rganganlar. Jumladan, N. N. Lange, A. R Luriya va boshqalar. N. N. Lange diqqatning iroda, reflektiv, instinktiv, perseptiv sholatlar bilan boqliqligini o’zingiz "Irodaviy diqqat nazariyasi" asarida ko’rsatib beradi.
  

• 
  A. R. Luriyaning fikricha, kichik yoshdagi bolalarda diqqatning bu sholatini ko’rish oson. Birinchi bosqichda u beqarorligi va ko’lamining torligi (bola dastlabki yoki maktabgacha yoshida yangi paydo bo’lgan qo’zqatuvchini yo’qotadi, orientir refleks unda juda tez so’nadi yoki boshqa qo’zqatuvchilarni tormozlaydi) uchun qo’zqatuvchilar qurshovidagi diqqatni bo’lolmaydi