D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
40 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z Kurultay’a özel olarak davet edilenlerin dağılımı da şu şekildedir: Azerbaycan 2, Tataristan 2, Kuzey Kafkasya 2, Moskova 2, Ukrayna 1, Leningrad 4, Kırım 2, Dağıstan 2, Mâverâ-yı Kafkas 2, Ermenistan 1, Özbekistan 4, Başkurdistan 2; dış ülkelerden Türkiye 3, Almanya 2, Avusturya 1, Macaristan 1 kişidir. Galimcan İbrahim’in Kurultay’la ilgili değerlendirmesi bütün Kurultay’ın özeti niteliğindedir. Tataristan temsilcisi olarak katılan bilgin Kurultay’ın birinci hedefinin Türk halkları arasındaki anlaşmazlıkların giderilmesi, ikincisinin ise kültürel alandaki problemlerin çözümünde birlikte hareket edebilme becerisini sağlamak olduğunu ve her iki amaca da ulaşıldığını söylüyor. Azerbaycanlıları temsilen değerlendirme konuşmasını Cebiyev yapıyor ve bu bilginin konuşmasının da siyasi içerikli olduğu görülüyor. Cebiyev, Kurultay’ın ancak Sovyet hükûmeti zamanında yapılabildiğini, bunun da sosyalizm sayesinde gerçekleştiğini ve sonraki Kurultay’ın da Semerkant’ta yapılacağını belirtiyor. Kazakistan temsilcisi Baytursun ise Kurultay’da Türk halklarının gerçek uyanışının görüldüğünü ifade ettikten sonra sosyalizm övgüsü yapıyor ve adalet talebini dile getiriyor. Oturum başkanı Cebiyev ise Türk-Tatar aleminde iki büyük inkılabın gerçekleştiğini; bunlardan birincisinin hilafetin kaldırılmasıyla Türkiye’de diğerinin ise alfabenin değiştirilmesiyle Azerbaycan’da olduğunu söylüyor. Oturum başkanı sözlerini; “Yaşasın büyük inkılap, yaşasın tüm dünya halkları emekçilerinin birliği”, cümlesiyle bitiriyor. Sonuç 1926 Bakü Türkoloji Kurultayı, Türk tarihinin dönüm noktalarından birinin hemen ertesinde toplanmıştır. Batı Türklüğü çok büyük bir badire atlatmış, sahip olduğu cihan devleti dağılmış ve devletsiz kalma tehlikesinden bütün imkânsızlıklara ve yokluklara rağmen kurtulmuş, millî devletini yenice kurmuş yaralarını sarmaya çalışıyor. Kuzey ve Doğu Türk İlleri Çarlık zulmünden kurtulmuş, ancak kendi kaderini tayin hakkı söyleminden dolayı destekledikleri komünist ihtilalcilerin nasıl bir politika izleyeceğini henüz kestirememiş ve oluşan hürriyet ortamından yüzyıllarca içlerinde birikenleri bu kurultayda ortaya dökmüşlerdir. Kurultay’da gerek ilmi, gerek siyasi çeşitli konular gündeme getirilmiş ve tartışılmıştır, ancak ana konu Türk halklarının ortak bir yazı sisteminde birleşmeleri ve ortak bir edebi dilin oluşturulmaya çalışılması olmuştur. Bu iki ana konuyu, bilhassa Arap yazısının bırakılıp Latin yazısının alınmasını Rus Türkolog ve siyasetçiler bütün güçleriyle desteklemişlerdir. Rus Türkolog Samoyloviç, ortak alfabe yanında Gaspıralı İsmail Bey gibi ortak edebi dili de arzu ettiğini samimi bir şekilde açıklamıştır. 41 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Rus siyasetinin ve bu siyasetin sözcülüğünü yapan Rus asıllı bazı bilim adamlarının alfabe değişikliğini istemelerinin asıl sebebi, muhtemelen Türkiye ile yazı birliğinin bozulması arzusu olmalıdır. Türkiye’yi temsilen kurultaya katılanların alfabe konusunda tek kelimesi bile kayıtlarda yer almamıştır, bu, maksatlı bir duruma işaret etmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla Türkiye’yi yönetenler alfabe konusunda Sovyet politikasını çözmüşler ve Latin alfabesinin Türkler arasında yaygınlaştırılacağını anlamışlardır. Zaten Azerbaycan başta olmak üzere bazı Türk halkları Latin harflerini kullanmaya başlamışlardır. Türkiye bu konuda istekli olduğunu göstermemiş ve Sovyet coğrafyasındaki hemen bütün Türk halkları Latin yazısını benimsedikten sonra Harf Devrimi’ni yapmış, yani Sovyetler Birliği’yle bir satranç oynamış ve ilk oyunu kazanmıştır. Türkiye’nin tavrı, Kurultay’daki Latin karşıtlarının önderi durumundaki Galimcan Şeref’in de dikkatini çekmiş ve Azerbaycan’ı adeta Türkiye’nin emrinde olmakla suçlamıştır. Alfabe konusunda hemen bütün Türk halkları Kurultay’ın kararına uymuş ve kısa süre içerisinde Latin yazısını kullanmaya başlamışlardır. Bu kararı Türkiye diğer Türk topluluklarının çoğundan sonra uygulamaya koymuştur ki bu da bir siyaset olmalıdır. 1938’den itibaren Sovyet coğrafyasındaki Türk halkları, devlet zoruyla Kril alfabesine geçmek zorunda kalmışlar ve 1990’a kadar bu durum sürmüştür, bir kısmı halen bu yazı sistemini devam ettirmektedir. 14 Kurultaydaki konuşmalarda dikkat çeken bir husus da nüfus olarak az ve coğrafya olarak Türk dünyasının kıyılarında yer alan halkların Çarlık devrinde uygulanan Rus emperyalizminden ve misyonerlik faaliyetlerinden şikâyetleri ve yok olma endişelerini dile getirmeleridir. Kurultay tutanaklarının bugüne getirdiği çok önemli bir başka konu da Türk, Türkçe, Türk halkları, Türk-Tatar halkları, Türk-Tatar dilleri, Turan vb. kavramların çok rahat bir şekilde ve içi tam dolu olarak birer terim niteliğinde Türk olanlar ve olmayanlar tarafından da kullanılmasıdır. Bugün hiçbir Rus bilgin, kurultayda kullanıldığı anlamda bu kelimeleri kullanmaz, çünkü bu kelimelerin bir kısmı Katılımcılardan Samoyloviç gibi bazı Rus bilginler de dâhil olmak üzere Türk soylu- ların pek çoğu 1939’u göreme- miş ve Stalin zin- danlarında yok edilmişlerdir. Bu kişilerin ölümle- rinde hangi dü- şünceyi savun- dukları ya da hangi konuda kimlerle tartıştık- ları araştırıp soruşturulmamış, Kurultay’a katıl- mış olmak öldü- rülmek için ye- terli sayılmıştır. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|