Covid-19 pandemiyasının ölkə iqtisadiyyatına və qeyri-formal məşğulluğa təsiri ilə bağlı cari vəziyyətin təhlili
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 10. Özünüməşğulluq nədir?
Özünüməşğulluq - muzdlu işdən fərqli olaraq birbaşa sifarişçidən gəlir əldə etmək formasıdır. Beynəlxalq təcrübədə özünəməşğulluq proqramı ilə çalışan insanların rəsmi işləmək hüququ olduğu bir neçə növ fəaliyyət növü vardır: repititorluq, təmizlik və ev işləri, uşaqlara, xəstələrə, əlillərə və 80 yaşdan yuxarı şəxslərə qulluq. Lakin, hər bölgədə bu siyahı yerli hakimiyyət orqanlarının qərarına uyğun olaraq dəyişir. Hökümətin sosial-iqtisadi siyasətinin əsas məqsədlərindən biri işsizlik səviyyəsini azaltmaq və onu ən aşağı səviyyədə saxlamaqdır. Bu məqsədə nail olmaq üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə olunur. Bütün icra strukturlarının bu planın həyata keçirilməsində maraqlı olduğunu və bunun icrasında fəal iştirak etdiyini deyə bilərik. Sözsüz ki, indiyə qədər ən böyük məsuliyyət Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin üzərinə düşür. Dövlət başçısının sərəncamı ilə əlaqədar son bir ildə bu istiqamətə yönəldilən diqqət və görülən işlərin sayı artmış və intensivləşmişdir. Əmək və Əhalininin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dayanıqlı və Operativ Sosial Təminat Agentliyinin inzibati binası və Bakı şəhəri Yasamal rayonu ərazisindəki ilk DOST mərkəzinin açılış mərasimində iştirak edən Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev 23
Özünüməşğulluq Proqramının sosial sferada vacib təşəbbüs olduğunu və proqramın məşğulluq və iqtisadi inkişaf baxımından gələcəyinin olduğunu vurğulamışdır. “Vətəndaşların bu proqrama böyük maraq göstərdiklərinə görə çox şadam. Bir neçə ildir ki, bu məsələ ilə məşğul oluruq. Son vaxtlar bu sahədə daha fəal işlər aparılır və müraciətlərin sayının artması məni olduqca sevindirir. Mənim təşəbbüsümlə bu məsələni Dünya Bankı ilə müzakirə etdik. Onları da bu məsələlərə cəlb etdik. Dünya Bankı maliyyə mənbələrindən istifadə edərək bu sahəyə də vəsait ayıracaq və beləliklə, bu il Özünüməşğulluq Proqramı təxminən 10 min vətəndaşı əhatə edəcəkdir. Gələcəkdə bu işin miqyası daha da genişlənməlidir. Bu, məşğulluğun artmasına xidmət edəcək və eyni zamanda ölkə iqtisadiyyatına böyük töhfə verəcəkdir. Özünüməşğulluq proqramı qeyri-neft sektorunun, kənd təsərrüfatının və xidmət sektorunun inkişafı üçün böyük əhəmiyyətə malikdir" İlham Əliyev Proqramın Azərbaycanda 60 mindən çox əhalini əhatə edəcəyi və 15 min mikro sahibkarlıq subyektinin yaradılmasına töhfə verəcəyi gözlənilir. Proqram çərçivəsində kiçik bizneslərə, xüsusilə də ailə bizneslərinə dəstək tədbirləri həyata keçirilir. Bölgələrdə sahibkarlığın inkişafı üçün mikrokreditlər də verilir. “İşsizin dostu” proqramı bunun bariz nümunələrindən biridir. Proqram dövlət başçısının təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Bunun nəticəsində, vətəndaşlar ödənişli ictimai işlərə cəlb edilir. Bir nüansı qeyd etmək lazımdır ki, işə yalnız Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Məşğulluq Mərkəzlərində qeydiyyatdan keçmiş şəxslər cəlb edilir. Lakin, problemə sistemli şəkildə yanaşılması da təqdirəlayiq addımdır. Rəsmi statistika bu istiqamətdə görülən tədbirlərdən sonra işsizlik səviyyəsinin 7,3 %-dən 5 %-ə düşdüyünü göstərir. Yoxsulluq səviyyəsi isə 5,1 %-ə qədər azalıb. Ümumilikdə, ötən il ərzində məşğulluqla bağlı görülən tədbirlər nəticəsində 40 minə yaxın vətəndaş işlə təmin edilmişdir. Bu, əvvəlki ilə müqayisədə daha yüksək rəqəmdir. Yəni, məşğulluq məsələlərinə müəyyən idarəetmə mexanizmi və əsasları nöqteyi-nəzərindən yanaşmaq lazımdır. DOST-in ilk mərkəzi 2018-ci ilin dekabr ayında Bakı şəhəri, Yasamal rayonu ərazisində fəaliyyətə başladı. Bu gün isə bunların sayı dördə çatıb. 2019-cu ildə 30 min işsiz vətəndaş sosial işlərə cəlb edilmişdir.
24
Yeri gəlmişkən qeyd edilməlidir ki, Azərbaycanda hər il 100 min işçi əmək bazarına daxil olur. Bu qədər insanı işlə təmin etmək elə də asan deyildir. Ümumilikdə, əhalinin sayı artdıqca işçi qüvvəsi də artır. DOST proqramı kimi layihələr bu problemi araşdıraraq işsizlik səviyyəsini müəyyənləşdirəcək və nəzarətdə saxlayacaqdır. Özünüməşğulluq proqramı əmək məhsuldarlığının və əhalinin iqtisadi fəallığının, ailə gəlirlərinin artmasına, əlavə iş yerlərinin açılmasına, habelə vergi ödəyicilərinin sayının və sosial sığorta ödənişlərinin artmasına imkan yaradır. Əldə edilən nəticə barəsində danışmaq üçün hələ çox tezdir. Lakin digər ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, işsiz vətəndaşları dövlət büdcəsi vasitəsilə maliyyələşdirmək və daha sonra vergi ödənişi olaraq dividendlərin əldə olunması sadəcə işsizlik müavinətini ödəməkdan daha yaxşıdır, bu da öz növbəsində heç nə etmədən qazanc əldə edən şəxslərin məşğulluğunu ləngidir. Bunu anlayan Azərbaycan bankları özünüməşğulluq proqramlarına qoşuldu. Əhalinin həssas qruplarının özünüməşğulluğunun təşkilində banklar tərəfindən yardım göstərilməsi ilə əlaqədar sosial məsuliyyətin paylanılması ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin irəli sürdüyü təşəbbüs, bankların bu fəaliyyətinin genişlənməsinə şərait yaratdı. Bu məqsədlə, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, AMB və Azərbaycan Banklar Assosiasiyası arasında imzalanmış əməkdaşlıq memorandumunun müddəalarının həyata keçirilməsi üçün fəal iş aparılır. İlkin mərhələdə proqramın həyata keçirilməsi üçün ona ölkədə fəaliyyət göstərən aşağıdakı səkkiz bank qoşuldu: Azərbaycan Beynəlxalq Bankı, Kapital Bank, PAŞA Bank, Accessbank, Bank Respublika, Rabitabank, Turanbank və YeloBank. Həyata keçirilən birgə fəaliyyət planı əhalinin həssas qrupları arasında məşğulluq səviyyəsini artırmaq və kiçik biznesləri (əlillər, aztəminatlı ailələr, şəhid ailələri, məcburi köçkünlər, işsizlər və işəgötürənlər və digərləri) dəstəkləmək üçün əlavə imkanlar yaratmaq, həm də hazırda ölkədə koronavirus (COVID-19) pandemiyasının yaratdığı mənfi sosial-iqtisadi nəticələrin azaldılması iqtiqamətində həyata keçirilən fəal dövlət siyasətini dəstəkləmək məqsədini daşıyır. Banklar proqrama qoşulan vətəndaşlar ilə müvafiq qrant müqavilələri, xidmət və istehsalat sahəsindəki aktivlər(materiallar, avadanlıq və digər həqiqi mülkiyyət formaları daxil olmaqla) ilə bağlı iki il müddətinə zəmanət müqavilələrini imzalamağa başladılar. Yaxın vaxtda dgər bankların da bu prosesə cəlb edilməsi nəzərdə tutulur. Nəticədə, bu, özünüməşğulluq proqramına qoşulan bankların sayını əhəmiyyətli dərəcədə artacaq. |