|
Buxoro Innovatsion Tibbiyot Instituti
|
tarix | 25.09.2023 | ölçüsü | 101,57 Kb. | | #123842 |
| 1264182.pptx O’qituvchi: Hojiyeva.F Talaba: Baxtiyorova.J Fan: Tibbiy Kimyo Mavzu: Kislota-asosli muvozanat. Bufer eritmalar - Reja:
- Bufer sistemalarning tuzilishi va turlari
- Bufer sistemalardagi Ph
- Bufer sistemalarning ta’sir etish mexanizmi
- Odam organizmidagi bufer sistemalar
- Bufer eritmalari – ma’lum pH qiymatiga ega bo’lgan, suyultirilganda yoki ko’p bo’lmagan miqdorda kislota va asos qo’shilganda ham pH qiymatini yetarli o’zgarmas darajada saqlab qoluvchi eritmalar.
- pH ni normal holatda saqlab turadigan eritmalar bufer sistemalar hisoblanadi. Kimyoviy jarayonlarda , laboratoriyada, texnikada pH ni o’zgarmas holatda ushlab turish uchun bufer eritmalaridan foydalaniladi .
- Odam organizmini normal faoliyatida qonda va organizmning turli biologik suyuqliklarida H va OH ionlarining konsentratsiyasi o’zgarmas holarda bo’ladi. Qonda pH 7,3-7,4 oralig’ida bo’ladi. Agarda qonning pH 0,4 birlikka o’zgarsa, organizm yashashdan to’xtaydi.
- Eritmalar tarkibi bo’yicha 3 guruhga bo’linadi:
- 1. Kuchsiz k-ta va ularning tuzli aralawmasidan iborat;
- 2. Kuchsiz asos va uning tuzli aralashmasidan iborat;
- 3. Ko’p asosli k-talar tuzlarining aralashmasidan iborat.
Bufer eritmalarning ta’sir etish mexanizmlari - Eritmalarning pH qiymatini o’zgartirmasdan saqlash xossasiga Bufer ta’sir deyiladi.
- Bufer sistemalarning vodorod
- ionlarining konsentratsiyasi va eritma pH ini doimiy saqlab turish hususiyati
- bufer ta`siri mexanizmi deyiladi. Buni atsetatli bufer eritmaning ta’sir
- mexanizmi misolida ko‘rib chiqaylik:
- Atsetatli buferga xlorid kislota qo‘shilganda HCl aralashmadagi tarkibiy
- qismlarning biri (CH3COONa) bilan reaksiyaga kirishadi:
- CH3COO- +Na++H++Cl- → Na++Cl- +CH3COOH
- Tenglamadan ko‘rinib turganidek, kuchli kislota ekvivalent miqdordagi kuchsiz kislota bilan almashtiriladi (bu holda HCl CH3COOH bilan almashtiriladi).
- Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq, sirka kislota konsentratsiyasining ortishi bilan uning dissotsilanish darajasi pasayadi, buning natijasida esa buferdagi H+
- ionlarining konsentratsiyasi kam o‘zgaradi.
- Bufer eritmaga ishqor qo‘shilganda vodorod ionlarining konsentratsiyasi va pH ham kam o‘zgaradi. Ayni vaqtda ishqor buferning boshqa tarkibiy qismi
- (CH3COOH) bilan neytrallanish reaksiyasiga kirishadi:
- CH3COOH+Na++OH- →CH3COO- +Na++H2O
- Buning natijasida qo‘shilgan ishqor reaksiya muhitiga birmuncha kam ta’sir qiladigan kuchsiz asos tuzining ekvivalent miqdori bilan almashtiriladi (gidrolizga qarang) ana shu tuzning dissotsiyalanishidan hosil bo‘ladigan
- CH3COOanionlari sirka kislota dissotsilanishiga birmuncha susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Bu reaksiya jarayonida sirka kislota sarf bo‘lgani uchun , H+ ionlarining ancha kamayishini kutish kerak edi. Biroq, aralashma (pH) ning faol kislotaliligi deyarli o‘zgarmaydi chunki reaksiyaga kirishgan kislota i onlari
- H+ va CH3COO o‘rniga potensial kislotalilik hisobiga yangi H+va CH3 COO ionlari hosil bo‘ladi.
- 1.Gidrokarbonatli bufer sistema-
- hujayraning tashqarisidagi asosiy bufer sistema. Bu bufer sistema qonning asosiy bufer sistemasi bo’lib u qon bufer sig’imining 53% tashkil etadi.
- 2. Fosfat bufer sistema-
- bu bufer sistema turli biologik suyuqliklarda, siydikda, ovqat hazm qilish bezlarining shirasida, buyrakda boradigan fiziologik jarajonlarni normallawtirib turadi.
- 3. Oqsilli bufer sistema-
- Organizm massasining 25% ni oqsil modda tashkil qiladi. Bu eng kuchli bufer sistema. Oqsilli bufer sistemasi protein k-ta va uning tuzidan tashkil topgan.
- 4. Oksigemoglabin-
- qonning bufer sig’imining 75% ni tashkil etad.
- Gemoglabinning bufer xossalari o’zining ta’sir mexanizmlari jihatidan oqsilli bufer sistemalarga o’xwaydi.
- Bufer sistemalarning tibbiyotdagi ahamiyati
- Organizmning H+ionlari konsentratsiyasining ma’lum qiymat chegaralarida saqlay olish qobiliyati kamayganda kislota-asos muvozanati
- buziladi va natijada biosistemalarda atsidoz yoki alkaloz holatlari kuzatiladi.
- Kislota-asos muvozanat qiymatlarining fiziologik ko‘rsatkich
- kattaliklaridan chetga chiqishi turli sabablarga ko‘ra kelib chiqishi mumkin. Bu sabablarni umumlashtirgan holda uch turga bo‘lish mumkin:
- 1) O‘pkadan CO2 ajratib chiqarish jarayonining buzilishi;
- 2) Metabolizm jarayonlarining o‘zgarishi natijasida ko‘p miqdorda kislota yoki asos xossali moddalarning hosil bo‘lishi.
- 3) Kislota yoki asos xossasiga ega bo‘lgan moddalarning buyrak orqali tashqi muhitga chiqarib yuborilishining buzilishi.
- Ko‘p hollarda odam organizmidagi kislota-asos muvozanatining buzilishi bu uch turning birgalikdagi ta’siri natijasida kelib chiqadi.
- Respirator yoki nafas atsidozi organizm uchun eng xavfli bo‘lgan kislotaasos muvozanatining buzilishiga olib keladi.Uning kelib chiqishiga nafas
- olishning bir minutdagi umumiy hajmining kamayishi sabab bo‘ladi va qator kasalliklar (bronxit, bronxial bug‘ma (astma), o‘pka emfizemasi va atalektaza, mexanik tabiatli asfiksiya, qon aylanishining susayishi va h.) natijasida shakllanadi.
- Etiboringiz uchun rahmat!
Dostları ilə paylaş: |
|
|