Botanika fani va uning vazifalari. O`simliklar dunyosi va uning tasnifi. O`zbekistonda botanika fanini rivojlanishi

Fitotsenologiya (yunoncha fiton — o`simlik, kaynos — umumiy), fitotsenologiyaning sinonimi geobota­nika (yunoncha g e o — yer, botanike — o`simlik), ya`ni yer yuzidagi o`simliklar uyushmasi (jamoasi) tuG’risidagi ta`­limot. Bu ta`limot 1918 yilda Goms tomonidan taklif qilingan. U botanika va geografiya fanining ajralmas qismi bo`lib, o`simliklarning yer yuzida tarqalishi va rivojlanish konuniyatlarini o`rganadi.
Fitotsenoz va uni tashkil etgan tur hamda individlarning tuzilishi, tarkibi va rivojlanishini tuproq, iqlim sharoitlari va boshqa omillarga boG’lab tekshiradi. Fitotsenoz o`zining ma`lum bir tuzilishiga ega. Ular o`rmon, o`tloqzorlar, botqoq va boshqalarni tashkil etadi. Uchinchi Xalqaro botanika kongressidan keyin fitotsenozning elementar taksonomik birligi sifatida asso­tsiatsiya (lotincha assotsiato—qavm) kabul qilindi. YAshash sharoiti, taraqqiyot davri bir xil bo`lgan o`simlik turlari bir assotsiatsiyaga kiritiladi. O`zbekiston cho`llarida shuvoqlar, isiriqlar va sapsarlar kabi assotsiatsiyalar uchraydi. Mavjud o`simliklar guruhini biror assotsiatsi­yaga birlashtirish, shu o`simliklardan tuG’ri foydalanish, ularni tuG’ri kartalashtirish va ular uchun mos bo`lgan maydonlarni to`G’ri rejalashtirish kabi masalalarni hal etishda katta amaliy ahamiyatga ega. Assotsiatsiyalarni ilmiy jihatdan o`rganish o`simliklardan tuG’ri va ratsional foydalanishga yordam byeradi.
Fitotsenologiya floristika bilan yaqindan aloqada bo`lib, uning asosiy maqsadi biror geografik sharoitdagi o`simlik turlari majmuini tuzishdan iborat. Flo­ra— (lotincha flora — gul) ya`ni tur va undan katta bo`lgan taksonomik birliklar to`G’risidagi ma`lumot. Flo­ristika ma`lumotlari fitotsenologiyada va sistematikada keng qo`llaniladi.
O`simliklar geografiyasi Yer yuzidagi o`simliklar (tur, turkum, oila) hamda o`simliklar uyushmalarining yer yuzi bo`ylab tarqalishi va taqsimlanishi qonuniyatlarini o`rga­nadi.
O`simliklar ekologiyasi (yunoncha o i k o s — uy) ularning o`zaro va tashqi muhit bilan boG’lik, bo`lgan munosabatini o`rganadi. Ma`lumki, o`simliklar hayoti tashqi muhit bi­lan uzviy boG’liq. Har bir o`simlik uzoq davom etgan evo­lyutsiya jarayonida ma`lum bir muhitda o`sishga moslashgan bo`lib, u o`z navbatida, o`sha muhitga bevosita ta`sir etadi.
Fan va texnika taraqqiy etayotgan hozirgi zamonda botanikaning yana bir tarmoG’i — iqtisodiy botanika rivojlandi. Bu fan oziqovqat, to`qimachilik, tsellyuloza, yoG’och ishlash, doridarmon sohasidagi ko`pgina masalalarni hal etadi. YOvvoyi o`simliklarning foydali xossalarini va ularni madaniylashtirish imkoniyatlarini o`rganadi.