BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
1934- cü il avqustun 2-də 86 yaşlı prezident Hindenburq vəfat etdi. Bundan sonra bütün hakimiyyəti əlində cəmləşdirən Hitler ömürlük fürer (rəhbər) oldu. Hökumət 1935-ci ildə sosial proqramları genişləndirdi. Məcburi əmək mükəlləfiyyəti tətbiq etdi. Buna görə yerlərdə əhalinin milli ruhunu qaldırmaq və işsizliyin səviyyəsini aşağı salmaqdan ötrü 18 yaşdan 25 yaşadək olan qızlar bir il müddətinə kənddə işləməli idi. Almaniyanın başqa Ölkələrdən gətirilən xammal və əmtəə asılılığına son qoymaq məqsədi ilə 1934-cü ildə xarici ticarət və valyuta əməliyyatlarını tənzimləyən sistem tətbiq edildi. Ölkədə kredit sistemi təkmilləşdirildi. Milli bank sisteminin sağlamlaşdırılmasma başlandı. Banklar yəhudi kapitalından təmizləndi. Ölkədəki bankların sayı 1725-dən 477-ə endirildi. 1936-cı ilin yanvar ayında kapitalı 100 min markadan aşağı olan səhmdar cəmiyyətlər ləğv edildi. 500 min markadan az kapitalı olanlar səhmdar cəmiyyət yarada bilməzdilər. 1936-ci ildə dördillik plan tətbiq edildi. Həmin ilin avqust ayında Hitler bu planın məqsədini belə müəyyənləşdirdi: dörd ildən sonra alman ordusu hərəkətə, alman iqtisadiyyatı isə müharibəyə hazır olmalıdır. İş günü 12-14 saata qaldırıldı. İqtisadi)^at hərbi relsə keçirildi. Bütün sənaye, maliyyə, ticarət və nəqliyyat kompaniyaları birləşdirildi. 1937-ci ilin əvvəllərində artıq ölkədə 300 yeni zavod, 0 cümlədən 70 kimya, 60 aviasiya, 40 avtomobil, 15 gəmi zavodu tikilmiş, yollar çəkilmiş, hava limanları qurulmuşdu. 1938- ci ildə Almaniya ümumi iqtisadi potensialı baxımından Avropada ikinci, dəmir, polad və alüminium əridilməsinə görə isə dünyada birinci yerə çıxdı. Nasional-sosialistlərin yaratdığı iqtisadi sistem digər faşist dövlətlərin iqtisadi sistemindən köklü şəkildə fərqlənirdi. Almaniyada dövlət istehsalçı və istehlakçı ilə birlikdə bazar münasibətlərinin bərabərhüquqlu iştirakçısı deyildi. Onlara qarışmırdı. İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi mövcud deyildi. Dövlət 92 tənzimlənməsi əsasən əmək münaqişələrini yumşaltmağa, iri və xırda biznes arasında kompromis yol tapmağa yönəlmişdi. Xüsusi mülkiyyət hüququ toxunulmaz idi. Nasional-sosialistlərin sosial siyasəti cəmiyyət həyatında vətəndaşın rolunun artırılmasına xidmət edirdi. Qısa müddətdə ölkədə həyat şəraiti yaxşılaşdırıldı. Əmək haqqı artırıldı. Əmək kitabçası sistemi tətbiq edildi. Müəssisə sahibləri ilə işçilərin bərabərliyi elan olundu. Sosial şərəf məhkəmələri yaradıldı. Həmin məhkəmələrdə müəssisə sahiblərinin və işçilərin daxili qaydaları pozması məsələlərinə baxılırdı. Məhkəmələr müəssisə sahiblərini fürer rütbəsindən məhrum edə bilərdilər. Qiymətlərin artırılması qadağan edildi. Xeyriyyəçilik sistemi genişləndirildi. Ehtiyacı olan adamlara yardım göstərmək məqsədilə Qış fondu yaradıldı. Bu fondun xətti ilə 1937-ci ildə təxminən 10 mln. nəfər ərzaq və nağd pul almışdı. Fond eyni zamanda imkansız ailələrə pulsuz yeməklər də paylayırdı. Dövlət analara xüsusi diqqət yetirirdi. Uşaq və gənclərə dövlət qayğısı sistemi tətbiq olundu. Nasional-sosialistlərin hakimiyyətindən əzab çəkən ziyalılar idi. Yaradıcılıq azadlıqlarını itirən çoxlu ziyalı ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalmışdı. Bununla belə, ziyalılann əksəriyyəti nasional-sosialistlərin siyasətini müdafiə edirdi. Muzdlu fəhlələr həmkarlar ittifaqlarını yaratmaq, kollektiv müqavilələr bağlamaq və əmək haqqını artırmağı tələb etmək hüququndan məhrum olunmuşdular. Bu tədbir ölkədə işsizliyin azaldılmasına kömək etdi. Əgər 1932-ci ildə Almaniyada 6 mln. nəfər işsiz var idisə, 1937-ci ildə 900 min, 1939-cu ildə isə 120 min oldu. Sosial-iqtisadi yüksəlişin fonunda alman xalqı ölkədə gedən proseslərə loyal münasibət bəsləyirdi. Nasional-sosialistlər hərbi sahədə bir sıra tədbirlər həyata keçirdilər. Hitler 1933-cü il fevralın 3-də generalitetlə görüşərək silahlanma sahəsində görüləcək işlər barəsində fikir mübadiləsi etdi. 1933-34-cü illərdə hərbi dəniz donanmasının tikintisinə 93 başlanıldı. Avianosların (təyyarə gəmisi, təyyarələrin qalxması və enməsi üçün geniş meydançası olan hərbi gəmi) gizli şəkildə tikintisinə Gerinq, hərbi dəniz donanması işlərinə isə Ribbentrop məsul idi. Versal sülh müqaviləsinin alman hərbi hava qüvvələrinin yaradılmasını qadağan etməsinə baxmayaraq, hökumət bu sahəyə çəkilən xərcləri 78 mln. markadan 210 mln. markaya çatdırdı. Təyyarə və tank istehsalı artdı. Hərbi xərclər 1933- 1939-cu illərdə 10 dəfə artırıldı. 1933-1937-ci illərdə silahlanmaya 46 mlrd, marka xərcləndi. Hökumət Versal sülh müqaviləsinin şərtlərinin əleyhinə gedərək 1935-ci il martın 16-da ümumi hərbi mükəlləfiyyət keçirdi. 1935-1939-cu illərdə alman ordusunun sayı 5 mln. nəfərə çatdı. 1938-ci ildə alman ordusu fransız ordusunun sayını iki dəfə ötüb keçdi. 1935-ci il iyunun 18-də imzalanan ingilis - alman dəniz sazişinə görə Almaniya İngiltərə ilə müqayisədə sualtı qayıqlarda bərabərlik olmaqla 35% hərbi dəniz donanması yarada bilərdi. Gestapo, SA hücum, SS mühafizə və SD təhlükəsizlik xidməti dəstələri gücləndirildi. H.HimmIerin başçılıq etdiyi SS Hitlerin mühafizəsini həyata keçirməklə əslində dövlət daxilində dövlətə çevrilmişdi. Bu qurumun əsasında 30-cu illərin sonunda İmperiya Baş Təhlükəsizlik İdarəsi yaradıldıqdan sonra ona R.Heydrix rəhbərlik etməyə başladı. İdarənin tərkibinə Gestapo, SD təhlükəsizlik xidməti, xarici kəşfiyyat və b. strukturlar daxil edildi. Vətəndaşları SS-in nəzarəti altında tərbiyələndirmək məqsədi ilə əmək mükəlləfiyyəti daşımağı nəzərdə tutan düşərgələr yaradıldı. Rejimə qarşı müxalifətdə olan alman zadəganları, katoliklər və digər vətəndaşlar bu düşərgələrə salınırdılar. SS-də həmçinin demoqrafiya siyasəti də ciddiləşdirildi. SS əməkdaşlarından övladının olmasını istəyən qızlar üçün 12 xüsusi doğum evi açıldı. Beləliklə, 1934-1935-ci illərdə Almaniyada sağ ideoloji yönümlü totalitar dövlətçiliyin fonnalaşması başa çatdı. 94 Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|