Bolalar psixologiyasi fanining metodlari

Tabiiy  eksperiment

  pedagogik-psixologik  masalalarni 

hal qilinganda qo`llaniladi. (Sinfda sun’iy, odatdagidan boshqacha vaziyat va muhit 

yaratib  kuzatish).  Bu  metodning  ilmiy  asoslarini  1910  yilda  Aleksey  Fedorovich 

Lazurskiy  (1874-1917)  ishlab  chiqqan.  Tabiiy  sharoitda  inson  psixikasini 

o`rganishda  sinaluvchilarning  o`zlari  bexabar  bo`lishi,  kundalik  mehnat  tarzi 

doirasida amalga oshirilishi, mumkin.  

Laboratoriya  (klinika)

  metodi  ko`pincha  individual  (goxo  guruhiy)  shaklda 

sinaluvchilardan  yashirmay,  maxsus  psixologik  asbob-uskunalar,  yo`l-yo`riqlar, 

tavsiyalar,  ko`rsatma  va  ilovalardan  foydalanib  olib  boriladi.  Inson  psixikasidagi 

o`zgarishlarni  aniqlaydigan  detektorlar,  elektron  va  radio  o`lchagichlar, 

sekundomer,  refleksometr,  anomaloskop,  taxistaskop,  audometr,  esteziometr, 

elektrotiogramma, 

elektroense-falogramma 

kabilardan 

ham 

foydalaniladi. 

Laboratoriya eksperimentining xarakterli belgisi faqat uning laboratoriya sharoitida 

maxsus  psixologik  asboblar  yordamida  o`tkazishlarida  va  sinaluvchining  hatti  - 

harakatlari 

yo`l-yo`riqqa 

binoan 

sodir 

bo`lishi 

bilangina 

emas, 

balki 

Suhbat metodi

Salbiy jihati tadqiqotchi

tergovchiga aylanadi

Ijobiy jihati samimiyligi, 

erkinligi

Eksperimentda aniqlab 

bo’lmaydigan 

jarayonlar haqida 

ma’lumot beradi

Tadqiqotchini ta’siri 

bo’lishi mumkin

.

---

sinalayotganligini  biladigan  sinaluvchi  (garchi  odatda,  sinalayotgan  kishi 

eksperimentning mohiyati nimadan iboratligini, konkret nimani va nima maqsadda 

tadqiq  qilinganayotganligini  bilmasa  ham)  kishining  munosabati  bilan  ham 

belgilanadi.  Laboratoriya  eksperimenti  yordamida  diqqatning  xossalarini,  idrok, 

xotira va boshqalarning o`ziga xos xususiyatlarini tadqiq qilingan mumkin. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Biografiya  (tarjimai  hol)  metodi  inson  psixikasidagi  ayrim  o`zgarishlarni 

to`liqroq  o`rganish  maqsadida  qo`llaniladi.  Bunda  avtobiografik  ma’lumotlar, 

xarakteristikalar,  xatlar  (boshqa  shaxs  bilan  yozishmalar),  esdaliklar,  kundaliklar, 

badiiy  asardagi  tavsiflar,  baholar,  magnitofon  yozuvlari,  fotolavhalar,  hujjatli 

filmlar,  taqrizlar  o`rganilayotgan  shaxsni  to`laroq  tasavvur  etishga  xizmat  qiladi. 

Biografik ma’lumotlar odamlarning o`zini o`zi tarbiyalash, nazorat qilingan, idora 

etish,  o`zining  uslubini  yaratish,  kamolot  cho`qqisiga  erishish  jarayonida  namuna 

vazifasini o`taydi.  

Biografik ma’lumotlarda shaxsning  havasi-qiziqishi, qobiliyati, orzu – o`ylari, 

uning  shaxs  sifatida  shakllanishidagi  yetakchi  faktorlar  bayon  qilingan  bo`ladiki, 

bular uning shaxsiyati va individuallligini bilishga imkon beradi. 

 

 

Eksperi 

ment 

 

Laboratoriya 

tajribasi 

 

Tabiiy 

tajriba 

 

Maxsus 

asboblarda 

 

Maxsus xonada 

 

Maxsus sharoitda 

Tekshiruvchi 

tekshiriluvchi 

o`rtasidagi 

maqsadga 

qaratilgan muloqot 

Makarenko 

jamoaning 

shakllani 

Shini  

O`rgangan 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Anketa  metodi.  Shaxsga  xos  bo`lgan  individual  sifatlar-qiziqish,  qobiliyat, 

talant.  Xarakter  kabilar  anketa  yordamida  ham  o`rganiladi.  Bunda  o`rganuvchi 

o`rganilishi  lozim  bo`lgan  individual  sifatga  oid  bir  qancha  savollar  tuzadi.  Bu 

o`rganiluvchiga  yetkaziladi  va  uning  bu  savollarga  javob  qaytarish  muddatini 

belgilaydi.  O`rganiluvchining  belgilangan  muddatda  qaytargan  javoblarini  tahlil 

qilib, ma’lum xulosalarga keladi. Anketa metodining afzalligi shundaki, u individual 

va  guruhda  o`tkazilishi  mumkin.  Anketa  odatda  uch  xil  tuziladi.  Birinchi  xili 

anglashilgan  motivlarni  aniqlashga  mo`ljallangan  savollardan  tuziladi.  Ikkinchi  

xilida  har  bir  savolning  bir  nechtadan  tayyor  javoblari  beriladi.  Uchinchi  xili 

anketada  sinaluvchiga  yozilgan  to`g`ri  javoblarni  ballar  bilan  baholash  tavsiya 

etiladi.