Bogcha yoshidagi bolalarning kattalar mehnatiga munosabati reja: 1

---

BOGCHA YOSHIDAGI BOLALARNING KATTALAR MEHNATIGA 
MUNOSABATI 
REJA: 
1.
 
BOGCHA YOSHIDAGI BOLALARNING KATTALAR MEHNATIGA 
MUNOSABATI 
2.
 
BOLALARDA SEZGINING RIVOJLANISHI 
3.
 
BOLALARDA DIQQATNING RIVOJLANISHI 
 
Bola o‘yinda amaliy ehtiyojlarga g‘aram bo‘lmaydi. Bunda u o‘zining bevosita 
ehtiyoj va qiziqishlaridan kelib chig‘adi. Bolalarning o‘yinlari o‘zining rang – barangligi 
bilan ajralib turadi. o‘yin o‘z mazmuni va tashkil etilishiga ko‘ra, bolalarga ta’sir ko‘rsatish 
darajasi, buyumlarning turlari va kelib chig‘ishiga ko‘ra ijodiy va qoidali o‘yinlarga 
bo‘linadi.
Ijodiy o‘yinlar bu bolalarning mo`sraqil ijodiy, o‘zlari o‘ylab chig‘qan o‘yin 
majmuidir. Bunda bolalar o‘z taassurotlari, borlig‘ hayotdagi tushunchalari va unga 
bo‘lgan o‘z munosabatlarini aks ettiradilar. Ijodiy o‘yinlar quyidagi turkumlarga bo‘linadi:
- syujetli-rolli;
- dramalashtirilgan; 
- qurilish; 
- tabiat materiallari bilan o‘ynaladigan o‘yinlar.
Ijodiy o‘yinlar va ularga rahbarlik. 
Ijodiy 
o‘yinlar 
boshqa 
tur 
o‘yinlardan quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: 
1. o‘yin mazmunining o‘ziga xosligi. 
2. Rollarning mavjudligi. 
3. Xayoliy vaziyatning mavjudligi. 
O‘yin mazmunining o‘ziga xosligi uning eng muhim xususiyatlaridan biridir. 
Pedagog va psixologlarning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, kattalarning ijtimoiy hayoti 
o‘zining rang-barang ko‘rinishlari bilan syujetli-rolli o‘yinlarning mazmuni bo‘lib xizmat 
qilar ekan. Ular bolalar kattalar ijtimoiy hayotining namunasini oladigan faoliyat turi o‘yin 
ekanligini asoslab berdilar.
Ijodiy o‘yinlar syujetlari va mazmunining rang-barangligi, ularni tavsiflash 
zaruratini keltirib chiqaradi. Syujet o‘yin faoliyati tizimida asosiy komponent sifatida o‘z 

---

ichiga personajni, hayotiy vaziyatni, harakat va personajlar munosabatini oladi. Ijodiy 
o‘yinlarda xayoliy vaziyatning mavjud bo‘lishi bolaning tafakko`rini o‘stirib syujet va 
rollar o‘yin mazmunini takomillashtiradi. Ijodiy syujetli-rolli o‘yinlarning o‘ziga xos 
sabablari mavjuddir. Buning eng asosiy sababi – bolalarning kattalar bilan birgalikda 
ijtimoiy hayot kechirishga intilishidir. Bu sabablar bolaning yoshiga qarab, o‘yin 
mazmuniga qarab o‘zgarib boradi. Kichiq yoshdagi bolalarda asosiy sabab buyumlar bilan 
bajariladigan g‘izig‘arli harakatlar bo‘lsa, bola katta bo‘lgan sari o‘yindagi kattalar 
harakatlarini va munosabatlarini qayta aks ettirish asosiy sabab bo‘lib xizmat qiladi. 
SHunga ko‘ra, o‘yinlarni syujeti, mazmuniga ko‘ra 3 guruhga bo‘lish mumkin. 
1. Maishiy o‘yinlar (oila, bolalar maktabgacha ta’lim muassasasisi va boshqa 
voqelikni aks ettiradigan). 
2. Mehnat mavzuidagi o‘yinlar (oila va kattalar mehnatida ishtirok etish, o‘z-o‘ziga 
xizmat va boshg‘.). 
3. Ijtimoiy mavzudagi o‘yinlar. 
Bolalar rollarni tanlab o‘ynaydilar. Syujetli-rolli o‘yinlarda xatti-
harakatlarni, qoidalarni egallash asosida, rolda mujassamlashtirilgan ahloqiy qoidalar ham 
o‘zlashtiriladi. o‘yinda kishilar turmushiga, ishlariga, jamiyatdagi xulg‘-atvor me’yor va 
qoidalariga ijobiy munosabat shakllantiriladi. Xuddi shu jarayonda o‘yin muomala 
madaniyatini shakllantirish vositasi sifatida ham yuzaga keladi. Aqliy tarbiyaning asosiy 
vositalaridan biri bu syujetli o‘yin hisoblanib, unda bola atrof-muhitdagi voqea va 
hodisalarni aks ettirib, xayolan ularni qayta tiklaydi. o‘yinning xayoliy vaziyati bolaning 
aqliy faoliyatining rivojlanishiga doimo ta’sir ko‘rsatadi. 
D.B.Elkonin syujetli-rolli o‘yinni birgalikda o‘ynaladigan o‘yinda 
tasvirlanayotgan voqealarga, harakatlarga, buyumlarga nisbatan o‘z nug‘tai nazarini 
boshqalar nug‘tai nazari bilan jamlash masalasi shakllanishi natijasida yalpi tafakkur 
bosqichiga o‘tishga imkon beruvchi bilishga oid jarayon yuz berishini ta’kidlab o‘tgan.
O‘yinning san’atga yaqinligi syujetli-rolli o‘yinlardan estetik tarbiyada 
foydalanish imkonini yaratadi. Bola o‘yinidagi ijodkorlik bilan boG‘lig‘ bo‘lgan 
tuyg‘ular estetik tuyg‘ularga yaqin turadi. o‘yinda bolaning katta harakat tajribasi 
shakllanadi. Turli harakatlarni rivojlantirish va takomillashtirish uchun g‘ulay sharoit 
yaratiladi, bola rolga kiradi, o‘z roliga oid xatti-harakatlarni amalga oshirish uchun 
tasvirlayotgan rollarning o‘ziga xos xususiyatlarini ongli ravishda ifodalaydi. 

---