Bog’cha yoshidagi bolalarda chet tillarini bilishning o’ziga xos xususiyatlari o’zbekiston Davlat Jahon Tillar Universiteti

^{BOG’CHA YOSHIDAGI BOLALARDA CHET TILLARINI BILISHNING
O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
O’zbekiston Davlat Jahon Tillar Universiteti
Magistr bitiruvchisi Abduvaliyeva Farida Salimjon qizi
Tel:[phone]
E-mail: [e-mail]}
Annotation. Tezlik bilan o’zgaryotgan dunyo hozirda o’z ona tilidan tashqari yana bir necha chet tillarni bilishni taqazo qilmoqda . Hozirgi tezisda maktabgacha yoshda bolalarni chet tillarini, xususan ingliz tilini bolalikni ilk yoshlaridan o’qitishni muhimligi va dars jarayonlarini turli o’yinlar orqali til ko’nikmalarini oson o’zlashtirish hamda yanada samarali usullar yuzasidan fikrlar yoritilgan.
Kalit so’zlar.
Maktabgacha ta’lim bolalarni kashf qilish davri hisoblanadi .Bu davrda bolalarni faol , ijotkor hamda ma’naviiy yetuk inson qilib yetishtirishning ilk devonchasi desak adashmagan bo’lamiz . Shu sababdan xorijiy tilni o’rgatish ayni shu davrdan boshlanishi maqsadga muofiq deb topilgan .O’zbekiston Respublikasi Przdidentining 2017-yil 30-sentabrdagi “ Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvni tubdan takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risidagi “farmoni hamda “O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi vaoliaytni tashkil etish to’g’risidagi “ qarori Respublikamizda maktabgacah ta’lim muassasalariga (MTM) qaratilgan kata e’tiborlardani biri bo’ldi. Hozirda barcha xususiy hamda davlat MTM larida xorijiy til o’rgatilmoqda. Bu esam bolalarni ta’limning keying bosqichlarida qiynalmasdan davom etirishga imkoniyat yaratib beradi.
^{Erta yoshda chet tilini o'rgatish miyaning imkoniyatlarini oshiradi, bu o'z navbatida umr bo'yi foyda keltiradi, xotira va kognitiv qobiliyatingizni yaxshilaydi. Xo'sh, nega bolalar eng yaxshi qabul qiladigan bolalar bog'chasidan boshlamaysiz, yangi, o'rganishga ishtiyoqli, yuqori ishtiyoqli, qiziquvchan va bilimlarni o'zlashtirishga tayyor.
“Qanchalik tezroq, shunchalik yaxshi” degani xayolimda aks-sado beradi va bu haqiqatan ham erta yoshdir. Chet tilini o'rganish uchun eng mos davrdir. Bolalarning miyasi yangilik uchun ochiq bo’ladi. Ular dinamik, doimiy faol va band. Ular tilni yaxshi o'rganuvchilardir va shuning uchun ular ko'proq qiziqishda bo'ladilar va tezroq malakaga ega bo'ladi. Bolalar bir vaqtning o'zida chet tilini o'zlashtira oladilar. Bundan tashqari, ularning bilimga intilishi doimo mavjud. Ular o'z-o'zidan, o'zlarining ichki motivatsiyasi va bo'shashgan munosabati bilan reaksiyaga kirishadilar, tezroq o'rganish jarayoniga hissa qo'shadilar. Ular tilda gapirishni o'rganishga qodir mukammal va urg'usiz. Ular yangi tovushlarni taqlid qilishga va talaffuzni qabul qilishga usta bo’ladilar. Tadbirlar va turli xil o'qitish texnikasi yordamida turli xil ko'rinishda taqdim etilsa takrorlash hech qachon zerikarli bo’lmaydi. Ularning sezgir quloqlari yordam beradi. Ular qiyin tovushlarni osongina qabul qiladilar va takrorlaydilar.
Bundan tashqari, ularning nutq organlari moslashuvchan va bolalar taqlid qila oladilar. Ritm, intonatsiya va ohang mukammal, ularning tillarga qulog'i bordek ko'rinadi. Bolalar bog'chasi o'qituvchilari boy va rag'batlantiruvchi o'quv muhitini yaratishga yordam berib va bolalarga ingliz tilida ko'plab qiziqarli tadbirlarni taklif etishlari. Agar shunga sharoit yaratilsa taxminan 3 yoki 4 yoshida bola o'z ona tillariga o'xshash tarzda boshqa tilni qabul qiladi, tushunadi va ishlatadi
Qo'shimcha til qiyinchiliklarga olib kelmaydi va chalkashlikka olib kelmaydi. Shuningdek, u bolalar ijodiyotini rag'batlantiradi, tasavvur, ularning intellektual qobiliyatlarini mustahkamlaydi.
O'qituvchilar harakat va harakat shaklida takrorlashga asoslangan qo'shiqlar, qofiyalar, qo'shiqlar, bolalar uchun qo'shiqlar, qo'shiqlar, spektakllar, doira o'yinlari, raqslar, qo'g'irchoqlar, faoliyatdan foydalansalar yaxshi edi.
Bularning barchasi jozibali va rang-barang tillari bilan bolalarning tasavvurini o'ziga tortadi. Bolalarning til rivojlanishi tez va u jismoniy rivojlanishni ham o'z ichiga oladi ya’ni raqs va mimika bilan birga ishlatilganda. Vizual, eshitish va kinestetik tadbirlar turli xil o'quv uslublariga tatbiq etish uchun ishlatilgan va shu bilan optimallikka erishilgan.
Tilni erta o'rganishda takrorlash va taqlid haqiqatan ham muhim rol o'ynaydi. O'qituvchining ingliz tilini tushunarli va ravon ishlatishi muhim ahamiyatga ega. Yuz ifodalari, imo-ishoralar va mimika yordamida bolalarni rag'batlantirish juda oson va ularning e'tiborini tortadi. Ishlab chiqilgan o’quv dasturida kirish har doim tushunarli bo'lishi kerak va o‘quv dasturiga yosh o'quvchilar va ularning dunyosiga qiziq bo‘lgan mavzular kiritilishi kerak
Bolalarning muvaffaqiyatini maqtash va ijobiy fikr bildirish har doim muhimdir. Ularning sa'y-harakatlarini rag'batlantirish va qo'llab-quvvatlash ular uchun dunyoni anglatadi va ularni motivatsiyalab ko’rsatadi. Ular o'zlarining yutuqlaridan qoniqishadi, faoliyatga intiladilar va ular bilim olishga va ko'proq o'rganishga intiladi.
Amaldagi strategiyalar til o'rganishga ham katta ta'sir ko'rsatadi. Taklif etuvchi immersion tajribasi talabalarga til o'rganishni real hayot bilan bog'lashga yordam beradi.
So'zlar, iboralar va oddiy jumlalar kundalik hayotdan olingan va simulyatsiya hisoblanadi aniq misollarda bolalar haqiqiy rollarni o'ynaydi, ular oddiy savollarga, talablarga javob berishadi, ular oddiy ko'rsatmalarga amal qilishadi va shunga mos ravishda javob berishadi. Shu tarzda til u qanday bo'lsa, shunday yashaydi va o'quvchilar uni taqlid qilish, takrorlash orqali intuitiv ravishda bilimni egallaydilar va uni turli vaziyatlarda qo'llaydilar. Darslarga yaxshi tayyorgarlik ko'rish juda muhim, ayni paytda har doim qiziqarli va dinamik tarzda bo’ladi.
Hikoya samarali o'qitish vositasi sifatida ko'pincha chet tilida keng qo’llaniladi. Bolalar o'z ona tilida biladigan hikoyalar yoki yangilarini ular ingliz tili darslarida uchratishadi. Ular orqali biz madaniyatlararo aloqalarni kuchaytiramiz va madaniy an'analarni tushunish va ko'rishni ta'minlashadi. Hikoyalar bilan ishlash orqali hikoyalar talabalar boshqa urf-odatlar, qadriyatlar, e'tiqodlar va tarix haqida bilib oladilar. Bolalar uchun hikoyalar va kitoblar bolalarning o'zlarini rivojlantirishga yordam berish uchun ajoyib manbadir. Hikoyalar o'zlikni his qilish, shuningdek, bag'rikenglikni o'rgatadi. Nafaqat lingvistik, balki kognitiv, balki bolaning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini ta’minlaydi.
Yosh bolalar darslarda faol ishtirok etadilar, ular tilni birgalikda yaratadilar. Bolalar bog'chasida kundalik mavzular ko'rib chiqiladi, bolalar bunga vaqt topadilar o'yinga o'xshash harakatlar orqali o'rganadilar va ular o'yinda ishtirok etib, tilni egallaydilar va kattalar bilan birgalikda harakat qiladilar. Birinchidan, bundan oldin jimlik davri bo'lishi mumkin ular aslida har qanday inglizcha so'zlarni gapirishadi. Bolalarga o'zlashtirish, tilni bilish, yodlash va undan foydalanish uchun biroz vaqt kerak. Sekin-asta ular bitta so'zlarni, iboralarni, oddiy jumlalarni aytishni boshlaydilar
Har bir bosqich bir muncha vaqt davom etadi va shoshilmaslik kerak. Asta-sekin bolalar iboralar va murakkabroq jumlalarni tuzadilar, ularning kommunikativ qobiliyatlar o'sib boradi va kengayadi.
Xulasa qilib aytsak, bolalarning miyasi rivojlanish jihatidan chet tilini qabul qilishga va o'rganishga tayyor. Shuning uchun bolalar bog'chasida ingliz tili katta imkoniyat yaratadi va o'qituvchilar yordam beradi, tillarni o'rganishga bo'lgan ishtiyoqni rivojlantiradi, ular bolalar hayotiga ta'sir qiladi va umrbodlik ta'lim oluvchilarni birgalikda yaratish. Tanqidiy fikrlash qobiliyatlari oshadi, ijodkorlik va yosh bolalarda ongning moslashuvchanligi targ'ib qilinadi va xotira kuchayadi, bu ajoyib boshlanish nuqtasi, shunday emasmi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Kanton Aargou. Fremdsprachen Lernen und Lehren. Englisch an der Primarschule. Leipzig-2017. S. 238—239. 2. Eine neue Aufgaben - und Leistungsbewertungskultur, U. Gibitz in:Neue Wege im Fremdsprachenunterricht am Beispiel des Rahmenplans für den Englischunterricht in der Orientierungsstufe, L. I. S. A. Schwerin 2001.}