Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Qocanın başı”. 1914.
- B.Kəngərli. “Antik heykəl”. 1913.
- B.Kəngərli. “Qadın portreti”. 1913-1914.
- Bəhruz bəy Kəngərlinin karikaturaları. 1910-1915.
- B.Kəngərli. “Qadın portreti”. 1921.
- Portretl¬r B.Kəngərli. “Kişi portreti”. 1915.
80 R sml r B.Kəngərli. “Qocanın başı”. 1914. 81
R sml r
B.Kəngərli. “Qadın portreti”. 1915. 82 R sml r B.Kəngərli. “Antik heykəl”. 1913. 83
R sml r
B.Kəngərli. “Laokoon”. 1914. 84 R sml r B.Kəngərli. “Qadın portreti”. 1913-1914. 85
R sml r
B.Kəngərli. “Kişi portreti”. 1913. 86 R sml r Bəhruz bəy Kəngərlinin karikaturaları. 1910-1915. 87
R sml r
tanışlığı, üstəlik satirik nəşrin baş rəssamının onun oxuduğu məktəbin direktoru olması onun karikaturaya marağına təsir göstərə bilərdi. Elə rəssamın bizim günlərə gəlib çatmış karikatura nümunələrinin bilavasitə tələbəlik illərində işlənməsi də dediklərimizi təsdiqləyir. Onlar içərisində 300-dən çox müxtəlif janrlı rəsm toplanmış “Azərbaycan tipləri” adlı albomundadırlar. Bu karikaturalar əsasən qara tuşla işlənmişdir. Bəzi hallarda isə Bəhruz bəy onların təsir qüvvəsini artırmaq üçün rənglərdən də istifadə etmişdir. Rəssamın karikaturaları obrazlarının zənginliyi ilə diqqət çəkir. Hiss olunur ki, onlar bilavasitə gənc fırça ustasının müşahidələri əsasında çəkilmişlər. Boş vaxtlarında göz yaddaşını zənginləşdirmək, əsərləri üçün yeni-yeni motiv və süjetlər tapmaq üçün Tilisi gəzib-dolaşmaqdan usanmayan Bəhruz bəyin onlarla qarşılaşması təbii idi. Rəssamın gülüş hədəinə çevrilənlər sırasında qorodovoy, məzlum kəndli, mövhumatçı molla, artist, həddi-buluğa çatmayan qızını ərə verməyə razı olan ana, italiyalı gənc və s. obrazlarına rast gəlmək mümkündür. Onların hər birində obrazlara xas jestləri və səciyyəvi cizgilərin ifadəsini görmək mümkündür. Yeri gəlmişkən deyək ki, insanın xarakterik cizgilərini duymaq və qabartmaqla onu satirik ruha bələmək hər bir yaradıcıdan xüsusi bacarıq tələb edir. Etiraf edək ki, bu məsələdə yaxşı rəsmetmə qabiliyyətinə malik olmaq hələ hər şey demək deyildir. Görünənlərə nəzərən demək lazımdır ki, Bəhruz bəydə bu yaradıcı keyiyyət vardı və o, bunu çəkdiyi çoxsaylı karikaturalarında təsdiqləmişdir. Odur ki, bu yerdə gənc rəssamın karikatura yaradarkən obrazın inandırıcılığını səciyyələndirən cizgilər tapması, ona bütün yaradıcılığı boyu çəkdiyi portretlərin uğurlu alınmasında da yardımçı olmuşdur, desək, yanılmarıq. Ona görə də Bəhruz bəy Kəngərlinin zəngin bədii irsində karikaturalar qabarıq görünməsələr də, onların onun portret yaradıcılığına müsbət təsir etməsi danılmazdır. Bəhruz bəy Kəngərli və karikatura mövzusuna toxunarkən və gənc rəssamın bu sahədə kifayət qədər yaradıcı potensiala malik olduğunu etiraf edəndə haqlı bir sual ortaya çıxır: Elə isə nə üçün ona yaxınlığı ilə seçilən rəssamdan Cəlil Məmmədquluzadə “Molla Nəsrəddin”də istifadə etməmişdir? Bu barədə müxtəlif ikirlər mövcuddur və hər birində də subyektivlik duyulur. Odur ki, məsələyə münasibəti dərinləşdirmədən deyək ki, hər halda burada “nəyinsə” mövcudluğu istisna deyil... 88 Portretl r B.Kəngərli. “Qadın portreti”. 1921. 89
Portretl r P ortret janrının Azərbaycan təsviri sənətində yer almasının tarixi az deyil. Həyatı əsasən doğulduğu Naxçıvanda və təhsil aldığı Tilisdə keçən Bəhruz bəyi realist-gerçəkçi tutumlu portret yaradıcılığına həvəsləndirə biləcək qaynaqlar haqqında qəti ikir söyləmək bir qədər çətin olduğundan, bu məsələdə bir qədər ehtimallara əsaslanmalı olacağıq. Əgər onun uşaqlıq illərinə qayıtmalı olsaq, onda ilk növbədə onun atasının evə gətirdiyi rus jurnallarını və orada məşhur rəssamların əsərlərinin reproduksiyalarının çap olunduğunu yada salmalıyıq. Rəssam olmaq arzusu ilə yaşayan məktəb yaşlı Bəhruz bəyin Naxçıvanda səhifələri miniatürlərlə bəzədilmiş əlyazmalarını və daşbasma üsulu ilə nəşr olunmuş kitabları görməsi də istisna deyil. Bu qaynaqlarda o, həm klassik realizm nümunələrini, həm də miniatür üslublu rəsmləri görə bilərdi. Onun yaradıcılıqlarında Şərq rəssamlığı ənənələrinə tapınan Mirzə Qədim İrəvani, Mir Möhsün Nəvvab, Xurşud banu Natəvan və Usta Qənbər Qarabağinin bədii irsi ilə tanış olub-olmaması isə bir qədər sual altındadır. Bu yerdə deyək ki, artıq əsrlərin qovşağında Tilisdə gimnaziya təhsili görməklə içindəki rəssamlığa olan həvəsini yağlı boya ilə çəkdiyi əsərlərdə ifadə etməyə imkan tapan Əli bəy Hüseynzadənin çəkdiyi portret və mənzərələr də gerçəkçi-realist üslubda işlənmişdi. Qənaətimizcə, onun Tilisə qədər ki, marağının reallaşması və primitiv formada özünü ifadə mərhələsində gələcək rəssamın miniatür üslubunun çoxqatlı, fəlsəfə tutumlu bədii-texniki ənənələrinə bələdçiliyi və ondan faydalanması da sadəcə mümkünsüzdü. Onun əvvəlcə müxtəlif jurnallarda gördüyü məşhur əsərlərin reproduksiyalarının da əsasən rus realist ənənələrinə bağlı rəssamların yaradıcılıq nümunəsi olduğunu da etiraf etsək, onda Bəhruzun ərsəyə gətirdiyi bədii nümunələrin əsasən gerçəkçi-realist ruhlu olmasının səbəbini başa düşmək olar. Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının himayəsində olan Tilis məktəbində isə məşhur rus rəssamlarından dərs
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|