Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №3 Sosial-siyasi elml
Yüklə 207,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
v ətəndaşın pasport qeydiyyatında olduğu yer üzrə deyil, başqa yer üzrə yaşa- dığı hallarda ciddi problemlər yaradır, vətəndaşlar seçici siyahisindan kənarda qalır və onun seçki hüququnu həyata keçirmək imkanı məhdudlaşır və seçki hüququ t əmin olunmurdu. İnformasiya texnologiyalarının yetərincə inkişaf etm ədiyi bir dövrdə problemin seçici tərəfindən asanlıqla aradan qaldırılması imkanı da çox məhdud idi. Seçici siyahılarının dəqiqləşdirilməsi ilə bağlı şika- y ətlərə baxılması səlahiyyətini seçki komissiyaları üçün nəzərdə tutan qanun, seçki hüquqlarının bərpa edilməsi ilə bağlı şikayətlərə baxılması səlahiyyəti m əntəqə seçki komissiyası üçün nəzərdə tutur, məntəqə seçki komissiyasının q ərarından isə rayon (şəhər) xalq məhkəməsinə şikayət etmək imkanını müəy- y ən etməklə vətəndaşların məhkəmə müdafiəsi hüququnu tanıyırdı. Özü də dig ər bir tərəfdən seçki hüquqlarının bərpası ilə bağlı rayon (şəhər) xalq məh- k əməsinin qərarının qəti olmasını müəyyən edən Qanun vətəndaşa yuxarı instansiya m əhkəməsinə müraciət etmək imkanını məhdudlaşdırırdı. 12 avqust 1995-ci il tarixli «Az ərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seçkil ər haqqında» Azərbaycan Respublikasının 1082 saylı Qanununda nami- z ədlərin irəli sürülməsi və qeydə alınması üçün birmandatlı seçki dairələri üzrə minimum əmək haqqının 25 misli məbləğində, çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə namiz ədlər siyahısında olan hər namizədə görə minimum əmək haqqının 25 misli m əbləğində seçki girovunun (sonradan seçki qanunvericiliyinin təkmil- l əşdirilməsi zamanı aradan qaldırılmışdır) ödənilməsi haqqında və birmandatlı seçki dair ələri üzrə namizədliyin müdafiə olunması üçün iki min seçicinin imzası, çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə namizədlər irəli sürmüş siyasi partiyalar (siyasi partiya blokları) isə hər namizədə görə iki min seçicinin imzası olan s ənəd təqdim etməli idi. Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, seçki girovu v ə imza toplama əksər demokratik dövlətlərin seçki qanunvericiliyində n əzərdə tutulur [14, 390-391]. Burada seçici imzalarının toplanmasında məqsəd ondan ibar ətdir ki, namizəd müəyyən ictimai dəstəyə malik olduğunu göstərə bilsin, dig ər tərəfdən seçicilər tərəfindən tanınmayan, reytinqi olmayan təsadüfi namiz ədlər qeydə alınmasın. Belə ki, çoxsaylı namizədlərin qeydə alınması nisbi majoritar seçki sisteminin t ətbiq olunduğu yerdə namizədlərdən birinə c əmi neçə faiz səslə seçilmək, bütövlükdə seçki dairəsini təmsil etmək imkanı qazandırır və bu zaman onun siyasi legitim mandat daşıması şübhə doğurur. Seçki girovunun öd ənilməsi şərtinin müəyyən olunmasında isə əsas məqsəd ətdir ki, seçkilərdə ciddi niyyətlə iştirak etmək istəməyən, sadəcə m əşhurlaşmaq xatirinə, hobbi olaraq iştirak edənlər seçki prosesinə qoşulmasın v ə prosesi ağırlaşdırmasın. Lakin məsələ bundadır ki, bizim qanundan fərqli olaraq demokratik ölk ələrin seçki girovunun tətbiqini nəzərdə tutan qanun- vericiliyi seçkil ərdə müəyyən faiz səs toplandıqda seçki girovunun geri qayta- rılması imkanını da nəzərdə tutur. Məsələn, Fransada 5%, Avstraliyada birinci preferensiya üzr ə 4% (Avstraliyada parlament seçkilərində proporsional seçki sisteminin növ müxt əlifliyi olan preferensial sistem tətbiq olunur) səs toplayan namiz
ədə seçki girovu geri qaytarılır [14, 391]. Bizdə isə ödənilən seçki girovu 9
dövl ət büdcəsinə keçirilirdi və namizədin səsvermə zamanı neçə faiz səs top- lamasından asılı olmayaraq geri qaytarılmırdı. Əslində hər iki hal dolayısı ilə v ətəndaşların seçki hüququnu müəyyən qədər məhdudlaşdırırdı. Belə ki, namiz ədliklərin irəli sürülməsi üçün minimum əmək haqqının 25 misli bir çox namiz ədlər və siyasi partiyalar üçün ödənilməsi xeyli çətin olan bir məbləğ idi, dig ər bir tərəfdən səsvermə zamanı toplanan səslərin sayından asılı olmayaraq geri qaytarılmırdı. O ki, qaldı imza toplama məsələsinə burada da müəyyən ç ətinliklər mövcud idi. Çünki hər bir namizədliyini irəli sürən şəxs namizədliyi qeyd ə alınması üçün ən azı iki min seçici imzası toplamalı idi. Qanunda nəzər- d ə tutulan digər bir şərt ondan ibarət idi ki, bir seçici yalnız bir namizədin imza v ərəqəsinə imza ata bilərdi. Əgər hər hansı bir seçicinin imzası bir namizədin imza v ərəqində təsdiq olunurdusa, sonradan namizədliyinin qeydə alınması üçün s ənəd təqdim etmiş şəxsin imza vərəqəsində onun imzası olardısa o imza etibarsız hesab edilirdi. Odur ki, bu hal həm bir tərəfdən namizədlərin qeydə al ınmasında müəyyən məhdudiyyətlərə gətirib çıxarır, faktiki olaraq seçki dair əsi üzrə bir neçə şəxsin namizədliyinin qeydə alınmasına, digər bir tərəfdən qanun ç ərçivəsində ağ “PR” oyunlarının baş verməsinə şərait yaradırdı. Onu da qeyd etm ək lazımdır ki, sonradan seçki qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi zamanı hər iki hal bu və ya digər formada daha səmərəli şəkildə tənzimlənmiş oldu. 2 iyul 2000-ci il tarixli “Az ərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seç- kil
ər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul olunarkən seçki giro- vu il
ə bağlı müddəa qanun layihəsində nəzərdə tutulsa da, Qanunda öz əksini tapmadı. Namizədliyin qeydə alınması üçün imza toplanması ilə bağlı müddəa is ə təkmilləşdirildi və müəyyən olundu ki, deputatlığa namizədliyin qeydə alınması üçün hər bir şəxs minimum 450 imza toplamalıdır. Lakin ikinci bir yenilik ondan ibar ət idi ki, artıq yeni qanuna görə bir seçici bir deyil, bir neçə namiz
ədin imza vərəqəsinə imza etmək hüququna malik idi. Bu müddəanın yeni qanunda n əzərdə tutulması həm bir tərəfdən seçki dairəsi üzrə məhdud sayda
şəxsin namizədliyinin qeydə alınması məhdudiyyətini aradan qaldırmış oldu, dig ər bir tərəfdən də ağ “PR” oyunları imkanını aradan qaldırmış oldu. Az ərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsi də namizədliyin qeydə alınması üçün seçki girovunun öd ənilməsi şərtini müəyyən etmir. Seçki Məcəlləsində də namiz ədliyin qeydə alınması üçün 450 imza toplamaq tələbi mövcuddur ki, bu sayda imzanı toplamaq seçki prosesinə qoşulmaqda ciddi niyyəti olan nami- z ədlər üçün elə də bir çətinlik yaratmır və seçki dairəsi üzrə seçici siyahısına daxil edilmiş seçicilərin təxminən 1%-ni təşkil edir ki, bu da ictimai etimad üçün yet
ərli hesab oluna bilər. Qanunun 47-ci madd əsində KİV-lərdən istifadənin şərtləri və qaydası çox b
əsit şəkildə müəyyən olunurdu. Bu da, ilk növbədə həmin dövrdə məhdud sayda elektron kütl əvi informasiya vasitələrinin mövcudluğu, dövri nəşrlərin yet
ərincə olmaması ilə izah oluna bilərdi. Qanuna görə ayrı-ayrı namizədlərə, habel
ə namizəd göstərmiş siyasi partiyalara (siyasi partiyaların bloklarına) döv- l ət kütləvi informasiya vasitələrindən pulsuz istifadə etmək hüququ verilirdi. 10 Yüklə 207,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|