B I t I r u V m a L a k a V i y I sh I

VAZIFASI

TDBtext	Ma’lumotlar to’plami maydonini joriy yozuvini ko’rsatadi
TDBEDIT	Joriy yozuvni ko’rish va maydon qiymatlarini o’zgartirishni ta’minlaydi. (tahrirlash)
TDBCheckBox	Mantiqiy turga (Boolean) ega bo’lgan maydonlarning joriy yozuvini ko’rish va uning qiymatlarini tahrirlashni ta’minlaydi.

TDBMenu	Menyu-maydon(posl komentariya) qiymatlarini matn muharriri rejimida ko’rish va o’zgartirishni ta’minlaydi
TDBGrid	MB jadvali. Ma’lumotlar to’plamini jadval ko’rinishida chiqarishni ta’minlaydi.
TDBNavigator	MB navigatori. MB yozuvlarini yengillashtirishni ta’minlaydi. Shuningek yozuvlarni qo’yish, olib tanlash va tahrirlash imkonini beradi.
TDBChart	Ma’lumotlarni grafik ko’rinishida tasvirlashda ishlatiladi.

Vizual va vizual bo’lmagan komponentlar bir-birlari bilan xossalar yordamida bog’lanadi. Xossalar asosan ilovalarni ishlab chiqishda aniqlanadi.

MB jadvalini tuzish uchun DataBase Desktop (DBD) utilitasini ishga tushirish zarur. Utilitani ishga tushirgandan keyin ishchi psevdonimi o’rnatiladi. Ishchi psevdonimni o’rnatish uchun bosh menyudan File=>Working Directory buyrug’ini berib, keyin ro’yxatga kiruvchi “Aliases” tanlanib psevdonim nomi “Proba” ko’rsatiladi va Ok tugmasi bosiladi.
MB jadvalini tuzish uchun asosiy menyudan File=>New=>Table buyrug’i bajariladi. Paydo bo’lgan Create Table oynada MB turini aniqlab, (masalan Paradox 7 yoki DBase Windows) Ok tugmasi bosiladi. Yangi paydo bo’lgan oynada MB jadvali strukturasi aniqlanadi.
Ma’lumotlar bazasini yaratish uchun avvalambor uning modelini, ya’ni uning strukturasini ishlab chiqarish zarur. Buning uchun MBda maydon tushunchasi kiritilgan bo’lib uning strukturasini aniqlaydi. Maydonni aniqlash quyidagi elementlardan tashkil topadi.

• 
  maydon nomi (Fields Name).
  
• 
  maydon turi (Type).
  
• 
  maydon o’lchami (Size).
  
• 
  maydon kaliti (Key).
  

Maydon nomi - 10 tagacha lotin xarfi va sonlardan tashkil topgan bulishi mumkin.
Maydon turlari matnli, sana, mantiqiy, izohli (primechaniye) va sonli bo’lishi mumkin.
Maydon o’lchami - simvol yoki sonlarning maksimal soni.
Masalan, DBase MBBT uchun maydon turlari quyidagilar bilan aniqlanadi.
-“C” simvolli (matnli) qiymatlarni bildirib uning uzunligi 255 tagacha bo’lishi mumkin;
-“N” sonli qiymatlarni bildirib, uning diapazoni -10³⁰⁷+10³⁰⁸ ;
-“D” sana (data) qiymatini bildirib, uning o’zgarish diapazoni 01.01.9999 dan 31.12.9999 gacha;
-“L” mantiqiy qiymatni bildirib, “True” va “False” qiymatlarni qabul qiladi;
-“M” memo (izohli) bo’lib qatorli qiymatlarni qabul qiladi, har bir qator 255 tagacha simvol olishi mumkin. Memo ma’lumotlari maxsus Dbt kengaytmali faylda saqlanadi.
MB ning turli fayllari orasidagi munosabat bir xil nomli maydonlar orqali o’rnatiladi. Har bir MB DBF kengaytirilgan nom bilan kompyuter xotirasida saqlanadi.[10].
Hisob-kitob nazoratini avtomatlashtirishda MBni tashkil qilish uchun oldin uning kartatekasini ishlab chiqarish lozim: mahsulot nomi; mahsulot tannarxi; xizmat ko’rsatuvchi xodimlar ro’yxati; mahsulotning umumiy narxi; mahsulotning miqdori va hakazo. Bularni hisobga olgan holda MBning strukturasini ishlab chiqamiz (9-jadval).
4-jadval

Maydon nomi	Turi	Uzun ligi	Kasr kismi	Izoh
Kodx	N	3	-	O’isobga olish tartib raqami
Famx	C	20	-	Mahsulot nomi.
Tyx	N	8	-	Mahsulot tannarxi

Omx	N	10	2	Mahsulotning umumiy narxi
MUT	C	15	-	Xizmat ko’rsatuvchi xodimlar ro’yxati
Miqdor	N	15	-	Mahsulotning miqdori

MBning jadvalini yaratish algortmi quyidagi ketma-ketlikda bajariladi: 1.DataBase DeskTop utilitasi ishga tushiriladi. Buning uchun quyidagi buyruqlar ketma-ket bajariladi.

Pusk=>Programmы=>Borland Delphi=>DataBase DeskTop

2. 
   DataBase DeskTop oynasining bosh menyusidan quyidagi buyruq bajariladi.
   

File=>Working Directory

2. 
   Hosil bo’lgan Set Working Directory muloqot darchaining Aliases idan MB psevdonimi aniqlanadi.
   

2. 
   Save As buyrug’i berilishi, jadval nomi kiritiladi va Ok tugmasi bosilib saqlanadi.
   

9. 
   Agar MBga ma’lumotlar kiritish kerak bo’lsa menyudan File=>Open buyrug’i berilib, keyin fayl tanlanadi va ma’lumotlar kiritiladi.